Tiếng chuông thánh đư�ng trong nếp sống xóm đạo ngày xưa

Trong truy�n thống của ngư�i Công Giáo, các nhà th� rung chuông ba lẫn mỗi ngày vào các gi� cố định: đầu buổi sáng, giữa buổi trưa và cuối buổi chi�u, vốn ứng với ba lần báo gi� Kinh Truy�n Tin (Angelus). Truy�n thống này có từ th�i Trung Cổ, xuất phát từ việc các tu sỹ h�p nhau nhi�u lần trong ngày theo tiếng chuông để cầu nguyện, và vốn mang tính gợi hứng thần h�c từ Cựu Ước, như l�i Thánh Vịnh: “Sớm trưa chi�u, tôi than sầu rên rỉ, Ngư�i sẽ nghe tiếng tôi.� (Tv 54, 18)

Tuy nhiên, nhịp chuông đó đã nhanh chóng vÆ°Æ¡n xa hÆ¡n phạm vi Ä‘á»�i sống đức tin, để trở thành ‘chiếc đồng hồ chung’ của má»™t cá»™ng đồng, gắn liá»�n vá»›i con ngÆ°á»�i trong nhịp sống thÆ°á»�ng nhật. Ä�iá»�u này đặc biệt đúng vá»›i ngÆ°á»�i Việt Nam – cả LÆ°Æ¡ng lẫn Giáo – nhất là những ai sống ở thôn quê. Vào sáng sá»›m tinh sÆ°Æ¡ng, chẳng cần để đồng hồ báo thức, nghe tiếng chuông giáo Ä‘Æ°á»�ng vang lên là má»�i ngÆ°á»�i hiểu má»™t ngày má»›i đã bắt đầu. Kẻ thức dậy Ä‘i lá»…, ngÆ°á»�i bắt đầu thổi lá»­a nấu cÆ¡m. Rồi vào giá»� Chính Ngá»�, tiếng chuông vang lên là má»�i ngÆ°á»�i ngừng tay để ăn uống, nghỉ ngÆ¡i sau ná»­a ngày công. Và vào cuối chiá»�u, má»™t tiếng chuông khác báo cho cả xóm vá»� Ä‘iểm kết của má»™t ngày làm việc vất vả.

Tiếng chuông nhà th� không chỉ mang vai trò giữ gi� cho nhịp sống thư�ng nhật, mà còn là tiếng loan báo của những biến cố ngoại thư�ng cho dân làng. Khi tiếng chuông vang lên ngoài những th�i khắc cố định, m�i ngư�i nhận ra ngay rằng một biến cố nào đó đang xảy ra. Ví dụ, có ngư�i vừa qua đ�i, có nhà nào đó bị cháy, hoặc một sự kiện khẩn cấp nào đó. Tất cả m�i ngư�i xa gần đ�u nhanh chóng quy tụ v� nơi xảy ra sự kiện, để chia sẻ với nhau khi có ni�m vui, và giúp nhau khi gặp biến cố hoạn nạn. Vì thế, tiếng chuông trở thành l�i m�i g�i tinh thần đoàn kết và hiệp thông trong mỗi xóm đạo.

Với nhi�u ngư�i, tiếng chuông giáo đư�ng cũng là điểm quy chiếu trong tâm thức v� quê nhà. �ặc điểm của tiếng chuông là vang rất xa. Ở mi�n quê, tiếng của một quả chuông tốt có thể vang tới hàng mấy cây số. Khi một ngư�i đi xa, ngư�i ta có thể hình dung được mình đã r�i kh�i mảnh đất quê hương hay chưa dựa vào việc tiếng chuông nhà th� còn v�ng tới tai mình hay không. Và ngược lại, khi h� trở v�, h� sẽ cảm nhận rằng mình đã đặt chân lên cố hương khi từ xa đã nghe được âm thanh thân thuộc đó. Thế nên, có thể nói, trong truy�n thống, tiếng chuông cũng là biểu tượng cho căn tính và cảm thức của chúng ta v� quê nhà.

Và thật thiếu sót nếu chúng ta nói v� tiếng chuông thánh đư�ng mà không nhắc đến vai trò và nét đẹp của nó trong ngày Chủ Nhật! Có thể bây gi� chúng ta khó bắt gặp được những khoảnh khắc đẹp tuyệt v�i trong khung cảnh ngày Chủ Nhật ở các xóm đạo, mà chỉ còn thấy phảng phất đâu đó trên phim ảnh. Tuy vậy, trong nếp sống ngày xưa, hình ảnh giáo dân di lễ ngày Chủ Nhật có thể là khoảnh khắc đẹp nhất, không chỉ đối với ngư�i Công Giáo, mà cả trong mắt Lương dân. Những bộ áo dài giản dị nhưng n�n nã, những khuôn mặt mang đầy nét bình an và vui tươi, những bước chân rộn ràng tiến v� Thánh �ư�ng, vv., tất cả làm nên một khung cảnh tuyệt v�i và một bầu khí linh thiêng, sống động. Cái khung cảnh đó được khởi động và được hoạt hoá bởi chính tiếng chuông ngân vang: tiếng chuông báo xa (thư�ng khoảng 1 tiếng trước gi� lễ), tiếng chuông báo gần (thư�ng khoảng 30 phút trước gi� lễ), và tiếng chuông điểm gi� bắt đầu của thánh lễ. Chính tiếng chuông thúc dục lòng ngư�i, trở thành l�i m�i g�i hân hoan, như những khúc ca Lên ��n của dân Do Thái ngày xưa:

“Vui dư�ng nào khi thiên hạ bảo tôi:

‘ta cùng trẩy lên ��n Thánh Chúa!’

Và gi� đây, Giê-ru-sa-lem hỡi,

cửa nội thành, ta đã dừng chân.� (Tv. 122).

Tiếng chuông thánh đư�ng, một âm thanh rất cao sang và có xuất xứ từ Phương Tây, nhưng đã trở nên gần gũi với ngư�i dân Việt, đã đồng hành với nếp sống đơn sơ, đặc biệt nơi các xứ đạo ở mi�n thôn quê, hệt như tinh thần nhập thể của Ngôi L�i vậy! Mỗi tiếng chuông là một l�i m�i g�i và nhắc nhở v� nét đạo hạnh, v� tính thánh thiêng và v� nhu cầu phụng vụ của con ngư�i. Tiếng chuông trở thành quả tim giữ nhịp đập cho đ�i sống tâm linh của ngư�i tín hữu nói riêng, và đồng th�i, mỗi tiếng chuông cũng trở thành công cụ giữ nhịp cuộc sống nơi các quê nghèo nói chung, để cho tình ngư�i, tình làng xóm được thắt chặt, và để cho cảm thức hoà hợp giữa ngư�i Lương và ngư�i Giáo được thâm sâu.

Ngày nay, vì những biến chuyển của th�i đại, với lối sống ồn ào và vội vã, chúng ta khó cảm nhận được những giá trị và nét đẹp đó của tiếng chuông giáo đư�ng, dù là ở đô thị hay nơi thôn quê. Thậm chí, nhi�u ngư�i chẳng thể nghe được tiếng chuông nữa, dẫu h� ở sát ngay cạnh nhà th�, đơn giản là vì h� đang có nhi�u âm thanh khác chi phối, tâm trí h� đủ thứ bận rộn, và não trạng của h� đã thuộc v� nếp sống máy móc của th�i đại, vốn cài đặt m�i gi� giấc sít sao vào trong chiếc điện thoại rồi. Tuy nhiên, không vì thế mà chúng ta bi quan, hay thở dài mà cho rằng những nét đẹp của tiếng chuông chỉ còn trong hoài niệm, nếu chúng ta biết dành riêng cho tâm trí mình một không gian – th�i gian tự do, một ‘khoảng trống’ b� ng� nào đó, thay vì lấp đầy chúng với m�i toan tính và lịch trình. Ví dụ, nếu bất chợt nghe được tiếng chuông nhà th�, chúng ta có thể để cho tâm trí mình một vài phút tự do và thảnh thơi để tiếng chuông đó thấm vào lòng, để cho mình được cảm nghiệm những thúc đẩy, những l�i m�i g�i nào đó. Việc tự tạo ‘khoảng trống’ để cho phép mình đón nhận những đi�u ngạc nhiên và bất ng� như thế chính là phương cách để chúng ta mở ra với những khía cạnh phong phú và thâm sâu khác của đ�i sống, trong đó có những giá trị và nét đẹp của tiếng chuông giáo đư�ng.

 Trong Mùa V�ng này, ước gì những tiếng chuông giáo đư�ng đụng chạm đến tâm hồn chúng ta, m�i g�i chúng ta cùng nhau mở rộng lòng mình trong hân hoan và vui sướng, vì Con Thiên Chúa đang ngự đến giữa gian trần, để trở nên quà tặng bình an và cứu độ, không chỉ cho một cộng đồng xóm đạo, mà cho toàn thể thế giới.

Khắc Bá, SJ – CTV Vatican News