Äặt ở má»™t góc trang trá»ng trong nhà thá» thánh Peter Basillical (Vatican-Roma) Pieta (tên Việt thÆ°á»ng gá»i: Tượng Äức Mẹ sầu bi) là má»™t kiệt tác Ä‘iêu khắc của nhân loại. Kết tinh của tà i năng phi thÆ°á»ng, ná»—i thổn thức và sá»± đồng cảm đạt tá»›i mức thần thánh trong niá»m tin và o Thần của ngÆ°á»i há»a sÄ© thiên tà i Michelangelo.
Từ xa xÆ°a, chủ đỠ“Pieta†luôn là chủ Ä‘á» thu hút đông đảo các nghệ sỹ tà i hoa trong lÄ©nh vá»±c há»™i há»a và điêu khắc, đã có không Ãt phiên bản vá»›i những kÃch thÆ°á»›c và váºt liệu khác nhau nhÆ°: “Pieta†tượng gá»— của Vesperbild Schwaben, tranh “Pieta†của há»a sỹ Luis de Morales, tượng gá»— “Pieta†của Gregorio Fernandez….
Hầu hết những phiên bản nà y Ä‘á»u táºp trung thể hiện sá»± bi thÆ°Æ¡ng, thống thiết vá» cảnh Äức Mẹ đồng trinh ôm xác chúa Jesus, sau khi xác NgÆ°á»i được hạ xuống từ cây tháºp giá.
Các tác giả đã thể hiện giống nhÆ° trạng thái thông thÆ°á»ng của má»™t bà mẹ mất con: bi thÆ°Æ¡ng, thống thiết, Ä‘au khổ, há»i Trá»i…. NhÆ°ng Thần có thá»±c sá»± nhÆ° váºy không?
Äức Mẹ Maria có thá»±c sá»± than Trá»i, hay NgÆ°á»i đã nhìn thấu má»i sá»±, đây là sá»± cứu chuá»™c tá»™i lá»—i của chúa Jesus cho con ngÆ°á»i..?
Äức Mẹ đồng trinh liệu có nét mặt già nua khắc khổ nhÆ° má»™t con ngÆ°á»i nhÆ° váºy không?
Chúng ta hãy ngắm nhìn kỹ bức điêu khắc của Michelangelo:
Từ má»™t khối đá lá»›n vô hồn ông đã biến nó thà nh má»™t tác phẩm nghệ thuáºt sống Ä‘á»™ng trong từng chi tiết.
Khuôn mặt Äức Mẹ trong sáng và tÆ°Æ¡i trẻ, không lá»™ vẻ bi thÆ°Æ¡ng sầu thảm. Chiếc váy của Äức Mẹ Äồng Trinh vá»›i những nếp gấp tinh tế nhÆ° chiếc váy áo lụa má»m mại thá»±c sá»±.
Cánh tay Chúa thả lá»ng buông bá», khuôn mặt Ngà i thanh thản, yên bình nhÆ° Ä‘ang say ngủ, cÆ¡ thể cân đối đẹp đẽ vá»›i từng múi thịt là n da…
Tất cả Ä‘á»u chân thá»±c tá»›i mức tưởng chừng nhÆ° Äức Mẹ và Chúa Ä‘ang xuất hiện tháºt trÆ°á»›c mắt chúng ta.Â
Vì sao Pieta của Michelangelo vĩ đại đến thế? Những Pieta khác vì sao không có cái linh hồn mãnh liệt như Pieta của Michelangelo?
Vì tác phẩm quá đẹp Æ°? Quả thá»±c Pieta của Michelangelo có má»™t vẻ đẹp sống Ä‘á»™ng trong từng chi tiết, và vô cùng hà i hòa… Tuy nhiên, nháºn định nà y lại hÆ¡i có phần chung chung, mÆ¡ hồ. Hiểu biết nghệ thuáºt, không ai có thể nói, Pieta nà y đẹp hÆ¡n những Pieta khác, của các tác giả khác!
Lý do chÃnh là bởi vì Pieta của Michelangelo là tác phẩm duy nhất đã thể hiện má»™t tinh thần khác: Biểu hiện của Thần thay vì biểu hiện của con ngÆ°á»i
Hình ảnh Äức Mẹ Maria trong Pieta của Michelangelo khá trẻ-nhÆ° chỉ má»›i đôi mÆ°Æ¡i-ôm xác Chúa Jesus trong lòng vá»›i tÆ° thế ngồi vững chãi, và gÆ°Æ¡ng mặt, toát lên vẻ đẹp thanh thản thánh thiện…
Äó là bởi vì Thần trên thiên giá»›i luôn trẻ và không bị già đi theo năm tháng nhÆ° con ngÆ°á»i. Còn hình ảnh Chúa Jesus, cÅ©ng không được thể hiện vá»›i các dấu vết của sá»± khổ nạn. GÆ°Æ¡ng mặt ngÆ°á»i,cÅ©ng toát lên vẻ thanh thản thánh thiện… ÄÆ°Æ¡ng thá»i, các yếu tố khác biệt nà y tháºm chà đã gây ra nhiá»u tranh cãi. Nhiá»u ngÆ°á»i cho rằng tác phẩm đã không thể hiện đúng chủ Ä‘á» và không đúng vá»›i thá»±c tế!…Äức Mẹ phải Ä‘au khổ thống thiết?
Tuy nhiên, theo Michelangelo,Thiên Chúa không đến và chịu khổ nạn cho sá»± Ä‘au khổ, tuyệt vá»ng. Mà Ngà i đến và chịu khổ nạn vì sá»± cứu rá»—i chúng sinh và mang hy vá»ng há». Sá»± đến và chịu khổ nạn của NgÆ°á»i có ý nghÄ©a siêu nhiên, và Ngà i đón nháºn cái chết theo cách của Thần, nhÆ° chỉ bá» Ä‘i 1 chiếc áo, chứ không phải theo cách Ä‘au khổ tuyệt vá»ng của con ngÆ°á»i. Tất cả đã vượt qua những cảm xúc thÆ°á»ng tục và  tất cả vì sá»± cứu rá»—i chúng sinh, nên Ngà i có thể hoà n toà n thanh thản nhÆ° váºy.
Chúa Jesus đã tá»›i và chuá»™c tá»™i cho con ngÆ°á»i. Chỉ có nghệ thuáºt vá»›i cái đẹp tuyệt đối và bằng suy nghÄ© của Thần má»›i có thể thể hiện được công cuá»™c cứu chuá»™c thiêng liêng nà y của NgÆ°á»i…
Trong sá»± chiêm nghiệm, Äức Mẹ Maria vẫn luôn là má»™t trinh nữ vá»›i vẻ đẹp trong trắng, tinh khôi. Và ngÆ°á»i đã có được sá»± thanh tịnh thuần khiết vì Thần nhìn xa hÆ¡n nhiá»u những gì con ngÆ°á»i nhìn thấy… Sá»± tÄ©nh lặng bình thản của NgÆ°á»i thể hiện sá»± chấp nháºn vá»›i má»™t đức tin mạnh mẽ và o Äấng Cứu Chuá»™c và công cuá»™c cứu rá»—i con ngÆ°á»i của Ngà i…
NhÆ° việc Chúa Jesus cuối cùng đã phục sinh. Cái chết vá»›i con ngÆ°á»i dÆ°á»ng nhÆ° là điá»u gì quá to tát. NhÆ°ng vá»›i Thần, chỉ là từ bá» nhục thân, lấy tấm thân Ä‘au Ä‘á»›n của chÃnh NgÆ°á»i mà cứu chuá»™c lại tá»™i lá»—i cho loà i ngÆ°á»i.
DÆ°á»ng nhÆ° Michelangelo đã đúng. Và , dÆ°á»ng nhÆ°, tác phẩm của ông đã đến được vá»›i má»i ngÆ°á»i, Ä‘i và o lòng ngÆ°á»i, bởi chÃnh vẻ đẹp siêu việt mà ông tạo ra bằng thiên tà i của mình…!
Ngay nhÆ° tên tác phẩm, Pieta, có nghÄ©a là đáng tiếc, cÅ©ng hà m chứa má»™t ý nghÄ©a khác: Äáng tiếc cho con ngÆ°á»i đã phạm tá»™i vá»›i Thần, rồi há» sẽ phải chịu tá»™i thống khổ ngà n năm cho tá»™i lá»—i gây ra.
Chứ không phải nói đến sá»± Ä‘au khổ của Äức Mẹ đồng trinh.
Khi sáng tác Pieta, Michelangelo má»›i 24 tuổi. Tác phẩm bằng đá cẩm thạch nà y, do Hồng Y Jean de Billheres-má»™t đại diện ngÆ°á»i Pháp tại Rome-đặt là m nhÆ° má»™t Ä‘Ã i tưởng niệm trong tang lá»… của Ngà i. NhÆ°ng, từ thế ká»· 18, tác phẩm đã được chuyển và o đặt tại VÆ°Æ¡ng Cung Thánh ÄÆ°á»ng Thánh Peter ở Rome, cho đến ngà y nay.
Pieta của Michenlangelo đã Ä‘i và o lịch sá» nghệ thuáºt nhân loại ở tÆ° cách là má»™t kiệt tác Ä‘iêu khắc vÄ© đại của thá»i Phục HÆ°ng.
*Tác giả
Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni (1475 – 1564), tên đầy đủ của Michelangelo, là má»™t há»a sÄ©, nhà điêu khắc, kiến trúc sÆ°, nhà thÆ¡ và kỹ sÆ° thá»i kỳ Phục hÆ°ng Ã. Dù Ãt có những Ä‘á»™t phá bên ngoà i nghệ thuáºt, sá»± uyên bác của ông trong các lÄ©nh vá»±c đạt tá»›i tầm mức khiến ông được coi là má»™t ngÆ°á»i xứng đáng vá»›i danh hiệu “nhân váºt thá»i Phục hÆ°ngâ€.
HÃ PhÆ°Æ¡ng LinhÂ