Ngà y 04.05 2017 Äức Thánh Cha Francis đã chÃnh thức ký má»™t văn thư công nháºn vị mục tá» Phanxicô Xavier Nguyá»…n Văn Thuáºn là Báºc Äáng KÃnh trong Giáo Há»™i Công Giáo Lamã. Äây là má»™t tin rất vui cho Giáo Há»™i Hoà n VÅ© và là má»™t niá»m tá»± hà o cho dân tá»™c Việt Nam, là tấm gương sáng ngá»i cho tÃn hữu giáo dân Việt Nam noi theo.Trong suốt 13 năm tù (có 9 năm bị biệt giam) Ngà i đã sống can đảm và anh hùng trong đức tin Kitô giáo. Những ai sống gần Ngà i Ä‘á»u được Æ¡n biến đổi trở nên tốt là nh. Giáo Há»™i Việt Nam cá»§a dân tá»™c ta đã có má»™t ngưá»i con cá»§aGiáo Há»™i đã trở thà nh má»™t ngá»n nến Phục Sinh, chiếu sáng trong bóng đêm nhà tù cá»™ng sản đầy tá»™i lá»—i và đầy sợ hãi trong căn nhà tù biệt giam. Từ nÆ¡i đó Ngà i đã sống dưới ánh sáng Chúa Thánh Thần trong tâm hồn Ngà i. Ngà i đã kể lại cho chúng ta vá» tình yêu, vá» hy vá»ng, vá» sá»± tha thứ, vá» sá»± giao hòa. Tình yêu, sá»± tha thứ, Æ¡n giao hòa đã là sức mạnh Ngà i viết lêncuốn â€žÄÆ¯á»œNG HY VỌNG“ trong nÆ¡i tối tăm nhất là nhà tù cá»™ng sản.
Báºc Äáng kÃnh Phanxico Xavier Nguyá»…n Văn Thuáºn sinh ngà y 17.04.1928 tại Phú Cam, Huế trong má»™t gia đình truyá»n thống rất đạo hạnh, đã sản sinh nhiá»u vị tỠđạo.. Từ thuở bé, bà thân sinh cáºu Thuáºn dạy con biết nhìn nháºn cuá»™c sống là má»™t Æ¡n ban cá»§a Thiên Chúa và cuá»™c Ä‘á»i con ngưá»i tháºt cao quý vì thế phải biết tôn trong cuá»™c sống cá»§a ngưá»i khác dù há» là ai, thế nà o… Cáºu Thuáºn được dạy khi ăn, khi chÆ¡i, khi há»c v.v… Ä‘á»u luôn là m đẹp lòng Chúa, biết chia sẻ giúp đỡ ngưá»i khác, nhất là ngưá»i nghèo khổ, má»—i sáng Ä‘i dá»± Thánh Lá»… vá»›i mẹ, cáºu Thuáºn luôn luôn Ä‘em theo tiá»n lẻ để biếu ngưá»i ăn xin trước nhà thá». Cáºu khôngcầm đồng xu mà ném và o giá» cá»§a ngưá»i ăn xin, cáºu ngồi xuống bên cạnh thăm há»i tên ngưá»i đó và trao tiá»n và o chiếc mÅ© hay chiếc giá» má»™t cách ân cần trân trá»ng.
Từ tuổi thÆ¡ ấu,cáºu Thuáºn đã nháºn ra Æ¡n gá»i Ä‘á»i sống thánh hiến cá»§a mình.Năm 13 tuổi cáºu được cha đưa và o tiểu chá»§ng viện An Ninh ở Cá»a Tùng, Quảng trị. Cáºu là má»™t cáºu ấm trong gia đình bá» thế, nên được bà ná»™i và bố mẹ cưng chiá»u quá sức, nhưng khi nghe cáºu muốn và o chá»§ng viện thì cả nhà ai cÅ©ng mừng vui, vì những báºc song thân đạo đức cá»§a cáºu đã rất quảng đại cho con mình được tá»± do thá»±c hiện ao ước cuá»™c Ä‘á»i cá»§a con mình. Song bà ná»™i cá»§a cáºu sợ cáºu ở chá»§ng viện thì ăn uống cá»±c khổ nên không đà nh lòng vì thế khi cáºu Thuáºn xách vali ra Ä‘i xuống đò đến tiểu chá»§ng viện,bước những bước chân đầu Ä‘á»i xa mái ấm thân yêu, phải tránh mặt bà ná»™i và mẹ mình vì sợ hai bà khóc quá mà đi không đà nh.
Năm 1947 cáºu Thuáºn đã là má»™t thanh niên khôi ngô tuấn tú tại Äại Chá»§ng Viện Phú Xuân, Huế. Và o má»™t kỳ nghỉ hè, cáºu Thuáºn đưa 5 ngưá»i bạn cùng há»c vá» nhà . Khi xuống đò các cáºu Ä‘i nhầm đò vì thế khi vỠđến nhà thì đã ná»a khuya, cáºu Thuáºn không dám gõ cá»a mà cáºu và các bạn ngá»§ ngoà i hà ng ba (hà nh lang). Buổi sáng sá»›m bà ná»™i cáºu Thuáºn Ä‘i lá»…. Khi mở cá»a ra bà thấy có ai nằm ngá»§ ngoà i hè nhà mình bà la lá»›n và khi biết đó là cháu Ä‘Ãch tôn cưng quý nhất cá»§a mình và các bạn, bà đã mắng cáºu tại sao không gõ cá»a và o nhà mà ngá»§ như váºy rồi sinh bịnh hay trúng gió thì còn tai hại biết bao nhiêu!…
Ngà y 11.06.1953 cáºu Thuáºn được thụ phong linh mục. Linh mục Phanxicô Xavier Nguyá»…n Văn Thuáºn nháºn „bà i sai“ vá» là m cha phó Tam Tòa, thị xã Äồng Há»›i, Quảng Bình. Cha Nguyá»…n Văn Tâm là cha chánh xứ, má»™t vị mục tá» rất nhân đức, đã từ lâu thưa vá»›i Äức Giám Mục sở tại,xin gởi cho giáo xứ má»™t cha phó khá»e mạnh để giúp ngà i trong sứ mệnh phục vụ, vì ngà i đã già yếu. Khi LM Thuáºn đến trình diện cha xứ thì ngà i hỡi ôi, Ngà i nói:“Tôi đã xin giám mục gởi cho tôi má»™t cha phó khá»e mạnh mà cha gởi má»™t LM „liá»…u yếu đà o tơ“ thế nà y thì tôi phải giúp cha thôi chứ mong gì cha giúp tôi được. Thôi thì tôi giao cho cha là m 3 chuyện. 1.là m tuyên úy nhà tù, thứ 2: là m tuyên úy trại cùi, thứ 3: coi các em thiếu nhi.“
Từ những ngà y LM Thuáºn nháºn nhiệm vụ trong mục vụ nà y, LM đã có cÆ¡ há»™i táºp lắng nghe và yêu thương nhiá»u hÆ¡n. LM chia sẻ: „khi đến vá»›i những ngưá»i tù và những ngưá»i bất hạnh bị chứng bệnh phong cùi thì mình chỉ Ä‘em đến cho há» lòng thương yêu, kÃnh trá»ng há»â€œ. Trong sứ mệnh phục vụ nà y là cÆ¡ há»™i ngà i táºp lắng nghe nhiá»u hÆ¡n và ngà i ý thức được tâm hồn má»™t con ngưá»i dù khốn khổ bao nhiêu, không bao giá» thiếu vắng những Ä‘iá»u trân quý tồn tại trong há».
Thá»i gian nà y LM Thuáºn phải và o bịnh viện ở Huếđể chữa bịnh lao phổi.. Khi chiếu Ä‘iện lần đầu, bác sÄ© nói ngà i phảimổ để cắt Ä‘i má»™t lá phổi… Nhưng há»™i đồng y bác sÄ© sau khi xem xét bịnh thì đỠnghị phải chiếu Ä‘iện má»™t lần nữa xem lá phổi kia có bị như lá phổi nà y không thì má»›i quyết định. Ngà i nằm chá» quyết định cá»§a các bác sÄ© ở bệnh viện, ngà i sẵn sà ng lên bà n mổ theo lệnh cá»§a há». Thá»i gian chữa bịnh kéo dà i 9 tháng. Sau cùng vị bác sÄ© chẩn Ä‘oán bệnh cho ngà i cầm sấp hồ sÆ¡ đến nói vá»›i Ngà i: „Tôi không biết giải thÃch thế nà o vá»›i ông vì bây giá» xem trong phim thì hai lá phổi cá»§a ông hoà n toà n không có dấu vết gì là bệnh, ông có thể ra vá»â€œ. LM Thuáºn tháºt bất ngá», thắc mắc và ngạc nhiên ra vá».
Năm 1954 LM Thuáºn là m phó xứ tại giáo xứ Phanxico Xavier. LM chánh xứ là cố Triết. Sau đó LM Thuáºn được là m chánh xứ giáo xứ nà y, kiêm thêm tuyên úy lao xá Thừa Thiên, tuyên úy trưá»ng Pellerin, tuyên úy bệnh viện Huế.
Năm 1956 LM Thuáºn qua Roma há»c giáo luáºt tại Ä‘ai há»c Urbaniana.
Năm 1959 LM Thuáºn Ä‘áºu bằng tiến sÄ© giáo luáºt vá»›i kết quả „Maxima cum laude“luáºn án „Tuyên úy quân đội trên thế giá»›i“. Trở vá» VN là m giáo sư dạy tại tiểu chá»§ng viện Phú Xuân, Huế.
Năm 1962LM Thuáºn là m giám đốc tiểu chá»§ng viện Hoan Thiện, má»›i được thà nh láºp thay thế tiểu chá»§ng viện Phú Xuân.Thá»i gian nà y ngà i thưá»ng xin mẹ mình thỉnh thoảng gởi cho 15 kg kẹo. Bà cố không hiểu LM Thuân xin kẹo để là m gì, sau đó má»›i hiểu. LM để cho các cáºu há»c trò trong chá»§ng viện, má»—i lần các cáºu và o phòng ngà i dá»n dẹp thì tá»± nhiên lấy mà ăn, vì ngà i biết các em ở quê, nhà nghèo rất Ãt khi được ăn kẹo.
Năm 1964 LM Thuáºn là m tổng đại diện tổng giáo pháºn Huế.
Ngà y 04.5.1967 Tòa Thánh bổ nhiệm linh mục Nguyá»…n Văn Thuáºn là m giám mục Nha Trang.
Ngà y 24.06.1967 lá»… phongchức giám mục Nha Trang tại tiểu chá»§ng viện Hoan Thiện. Chiá»u ngà y 10.07.1967 Ngà i chÃnh thức nháºn chức giám mục Nha Trang do Äức Khâm Sứ Palmas chá»§ lá»…. Khẩu hiệu cá»§a Ngà i là „Gaudium et Spes = Vui mừng và hy vá»ng“.
Thá»i gian nà y Ngà i thà nh láºp:
- Há»™i đồng giáo dân gồm 1.200 vị được bầu từ cấp giáo xứ, giáo hạt, giáo pháºn có nhiệm kỳ 3 năm. Thà nh viên đêì được huấn luyện và phải tÄ©nh tâm hằng năm.
- Phát triển các đoà n thể công giáo tiến hà nh
- Thà nh láºp trung tâm văn hóa Chà m tại Ninh Thuáºn.
- Thà nh lặp ban Công Lý và Hòa Bình.(1.1.1969)
- Thà nh láºp viện Lâm BÃch (1969
- Thà nh láºp phong trà o Cursillo và phong trà o Focolare.
- Thà nh láºp phong trà o Há»c Há»™i Kitô gióa
- Công bố “Quy Chế Giáo Dânâ€.
- Phát hà nh tuần bà o “Dấn Thânâ€
Ngà y 24.04 1975 Ngà i là m giám mục phó tổng giáo pháºn Saigon vá»›i quyá»n kế vị (DGH Phaolô VI bổ nhiệm).Ngà y 08.5.1975 ngà i vá» Saigon nháºn nhiệm sở.
Ngà y 07.06.1975 Ủy ban quân quản thà nh phố Saigon không cho Äức Tổng Giám Mục Nguyá»…n Văn Thuáºn hoạt động tại đây.
Ngà y 01.7.1975 há» bắt buá»™c ngà i phải vá» nÆ¡i cư trú trước 30.04.1975 là thà nh phố Nha Trang. (Ông Trương Tấn Sang, lúc đó là chá»§ tịch UBNDTP Saigon, gá»i thư cho Äức Tổng Giám Mục Nguyá»…n Văn Bình có nhắc lại việc bổ nhiệm TGM Nguyá»…n Văn Thuáºn như sau: “Như cụ đã biết, năm 1975, chÃnh phá»§ ta đã không chấp nháºn ông Nguyá»…n Văn Thuáºn vá» giáo pháºn thà nh phố và dứt khoát sẽ không bao giá» chấp nháºn, vì ông Thuáºn đã từng gắn bó vá»›i má»™t gia đình có nhiá»u nợ máu vá»›i nhân dân và bản thân ông Thuáºn cÅ©ng có má»™t quá trình lâu dà i và tinh vi chống phá sá»± nghiệp già nh độc láºp và bảo vệ độc láºp dân tá»™c†(đây chÃnh là nguyên nhân TGM Nguyá»…n Văn Thuáºn bị giam 13 năm).
Ngà y 15.08.1975– Lá»… Äức Mẹ Lên Trá»i, Ngà i bị việt cá»™ng đến bắt Ngà i vá» Nha Trang giam tại Cây Vông, xã Diên SÆ¡n, huyện Diên Khánh, Khánh Hòa.. “Ngà y 15.8.1975, Lá»… Äức Mẹ Hồn Xác Lên Trá»i, tôi được má»i đến Phá»§ Tổng Thống. “Dinh Äá»™c Láºpâ€, và o lúc 14.00. Tại đó tôi bị bắt và đem Ä‘i trên má»™t chiếc xe hÆ¡i có hai công an kèm hai bên. Và đó là khởi đầu cuá»™c phiêu lưu cá»§a tôi.Trong lúc ấy, tất cả các linh mục, tu sÄ© nam nữ bị gá»i tá»›i Nhà Hát để tránh má»i phản ứng cá»§a dân chúng đối vá»›i vụ bắt tôi.
Trong cuá»™c hà nh trình, tôi bắt đầu ý thức rằng minh Ä‘ang mất tất cả.Tôi ra Ä‘i vá»›i chiếc áo chùng thâm, trong túi chỉ có má»—i cá»— trà ng hạt.Tôi chỉ còn biết phó thác cho Chúa Quan Phòng. Nhưng giữa bao nhiêu những lo âu ấy, tôi vẫn thấy má»™t niá»m vui lá»›n lao: “Hôm nay là Lá»… Mẹ Hồn Xác Lên Trá»iâ€.Từ lúc đó, ngưá»i ta cấm gá»i tôi là Äức Cha, là cha… “Tôi là ông Nguyá»…n Văn Thuáºn.Tôi không được mang tước hiệu gì vá» chức vụ cá»§a tôi.Không báo trước, Chúa yêu cầu tôi trở vá» vá»›i Ä‘iá»u cốt yếu.Trên đưá»ng dà i 450 cây số, không má»™t bóng ngưá»i. Tôi tháºt sá»± bị bá» rÆ¡i†(trÃch “Chứng Nhân Hy Vá»ngâ€) .
Và i ngà y sau, hỠđưa ngà i vá» giam tại Phú Khánh, Nha Trang.Má»—i ngà y, nÆ¡i bị giam giữ,  nghe tiếng chuông nhà thá» ngà i nhá»› lại  những tiếng chuông thá»i thÆ¡ ấu từ gia đình đầm ấm đến những quãng Ä‘á»i Ä‘i há»c và khi phục vụ Thiên Chúa, ngà i thấy mình phải gạt bá» qua những tiếng chuông cá»§a quá khứ, ngà i sống vá»›i tiếng chuông trong giây phút hiện tại, nghe tiếng chuông và tiếng sóng biển, ngà i thương cảm biết bao đà n chiên cá»§a mình quanh đây mà há» không biết mình Ä‘ang ở gần há»â€¦ nhắc nhở ngà i bổn pháºn chá»§ chiên, bổn pháºn cá»§a má»™t công dân yêu nước… tia sáng hy vá»ng đến nhắc nhở ngà i sống giây phút hiện tại. Vá»›i thân pháºn tù đà y trong lúc đất nước Ä‘ang rối reng, ngà i trải lòng yêu quê hương qua bà i thÆ¡:
“Con có má»™t tổ quốcâ€
Tiếng chuông ngân trầm
Việt Nam nguyện cầu
Tiếng chuông não nùng
Việt Nam buồn thản
Tiếng chuông vang lừng
Việt Nam khải hoà n
Việt Nam hy vá»ng.
Con có một tổ quốc Việt Nam
Quê hương yêu quý ngà n Ä‘á»i
…
Một nước Việt Nam
Một dân tộc Việt Nam
Một tâm hồn Việt NamMột văn hóa Việt Nam
Má»™t truyá»n thống Việt Nam
Là ngưá»i Công Giáo Việt Nam
Con phải yêu tổ quốc gấp bội./-
Ngà y 16.08.1975, sau má»™t ngà y bị bắt, Ngà i viết cuốn “Năm chiếc bánh và hai con cáâ€.Äồng thá»i ngà i viết cuốn â€œÄÆ°á»ng Hy Vá»ngâ€, hoà n tất và o ngà y 08.12.1975 vá»›i 1001 câu suy niệm ngắn gá»n để giúp giáo dân sống đạo trong hoà n cảnh má»›i cá»§a đất nước. Cuốn sách nà y được Ngà i coi là di chúc tinh thần cá»§a ngà i gởi tá»›i giáo dân Công Giáo Việt Nam trong và ngoà i nước.†vá»›i lá»i nhắn: Nhắn con nghìn lẻ má»™t lá»i. Ngà y đêm suy niệm trá»n Ä‘á»i hiến dângâ€.
Ngà i kể: “Má»™t buổi sáng tháng 10.1075, tôi ra dấu cho cáºu bé tên Quang, 7 tuổi, Ä‘i dá»± lá»… 5 giá» vá», khi trá»i chưa sáng: “Con nói vá»›i mẹ mua cho cha mấy bloc lịch cÅ©â€. Chiá»u tối, khi mặt trá»i lặn, bé Quang Ä‘em cho tôi các bloc lịch cÅ©. Từ khi ấy trong tháng 10 và 11.1975 hằng đêm tôi viết cho dân tôi thông Ä‘iệp từ cảnh tù đà y. Má»—i sáng, bé Quang đưa các tá» lịch ấy vá» cho các anh chị chép lại và phổ biến.â€
*
Ngà y 29.11.1976 Nhà nước đưa ngà i và o giam tại trại Tam Hà , Thá»§ Äức.
Ngà y 01.12.1976, Ngà i cùng 1.500 tù nhân là sÄ© quan quân lá»±c Việt Nam Cá»™ng Hòa và má»™t số chÃnh trị gia xuống tà u Trưá»ng Xuân đưa ra miá»n Bắc.
Bị giam trong tù, có năm ngưá»icai ngục trẻ canh gác ngà i. Chỉ huy cá»§a há» thấy những anh nà y có cảm tình vá»›i ngưá»i tù nà y nên cấm không cho hỠđược nói chuyện vá»›i ngà i. Ban đầu má»—i ngưá»i được thay đổi 15 ngà y. Rồi sau há» không dám thay đổi nữa vì há» sợ ngưá»i nà o canh gác ngà i cÅ©ng Ä‘á»u bị ảnh hưởng (há» dùng chữ bị lây nhiá»…m) cá»§a ngà i vì lòng nhân từ yêu thương há» và dạy há»c cho há» nhiá»u Ä‘iá»u hay, hữu Ãch v.v…Ban đầu công an canh gác ngà i, há» không nói má»™t lá»i chỉ trả lá»i có hay không. Tháºt là buồn, tôi muốn tá» tế và nhã nhặn vá»›i há» mà không được. Äêm ná», má»™t tư tưởng đến vá»›i Ngà i :“Phanxicô, con già u lắm, con có tình yêu cá»§a Chúa trong trái tim, hãy yêu thương há» như Chúa yêu thương con.†Hôm sau, ngà i bắt đầu yêu Chúa Giêsu nÆ¡i há» hÆ¡n nữa bằng cách trao đổi cưá»i nói và i câu thân tình, kể cho há» nghe qua cánh cá»a vá» cuá»™c sống các quốc gia mà Ngà i  đã đến thăm, vá» gia đình Ngà i thá»i thÆ¡ ấu. Ngà i dạy há» há»c ngoại ngữ, Anh và Pháp cả tiếng Nga nữa và dạy hát tiếng Latin vì trong tù có và i anh công an há»c tiếng Latin để Ä‘á»c các tà i liệu cá»§a Há»™i Thánh.
Má»™t hôm có má»™t anh há»i ngà i. “Ông có thể dạy tôi má»™t bà i thánh ca tiếng Latin không?.
– ÄÆ°á»£c, nhiá»u bà i lắm mà bà i nà o cÅ©ng hay.
– Váºy ông hát Ä‘i, tôi nghe rồi tôi sẽ chá»n…
Thế là tôi hát: “KÃnh chà o Mẹ là sao Bắc Äẩuâ€. (Ave Maris Stella), “Chà o Mẹ (Salve Mater)â€Â “Lạy Thần Khà Sáng Tạo, xin hãy đến†(Veni Creator Spiritus) và anh ta chá»n bà i sau cùng.
Ngà i không ngá» má»™t anh công an lại hát bà i thánh thi đó và má»—i sáng lúc 7.00, anh leo xuống thang gá»— để táºp thể dục và đi tắm trong vưá»n, anh ta hát Ä‘i hát lại bà i thánh ca nhiá»u lần và là m các cá» Ä‘iệu khác nhau khi múc nước tắm: “Lạy Thần Khà Sáng Tạo xin hãy đến, viếng thăm tâm trà các tÃn hữu Chúa….†Và anh ta kết thúc lá»i cuối bà i thánh thi: “cho đến muôn Ä‘á»i Amen†là khi anh bước và o phòng là m việc vá»›i quần áo chỉnh tá».
Ban đầu tôi lâý là m lạ, nhưng dần dần tôi nháºn ra rằng chÃnh Chúa Thánh Thần đã dùng anh công an đó để giúp má»™t giám mục bị tù cầu nguyện, khi vị đó quá yếu nhược và mất tinh thần đến độ không còn cầu nguyện được nữa. Chỉ có công an má»›i có quyá»n hát to “Lạy Thần Khà Sáng Tạo…â€. Tôi không bao giỠđược hát lên như váºy bởi vì là m thế là báo cho má»i ngưá»i biết có má»™t linh mục Ä‘ang bị giam ở trong ngục (trÃch “Chứng Nhân Hy Vá»ngâ€)
 Má»™t lần khác, trong trại tù VÄ©nh Quang, trên núi VÄ©nh Phú, trá»i mưa, ngà i phải bổ cá»§i, ngà i há»i ngưá»i canh tù: “ Tôi có thể xin anh má»™t Ä‘iá»u không? Äó là tôi muốn đẽo má»™t hình thánh giá bằng gá»—â€Â hỠđã  tránh Ä‘i để cho Ngà i đẽo được cây thánh giá, . Ngà i dấu nó trong bánh xà phòng, mặc dù trong tù cấm tất cả các biểu tượng tôn giáo. Trong má»™t trại tù khác, ngà i xin anh canh tù má»™t sợi dây Ä‘iện là m anh ta hết hồn vì thưá»ng tù nhân xin dây Ä‘iện chỉ để tá»± tá», nhưng ngà i trấn an anh ta và xin anh ta Ä‘em cho hai cây kìm nhá», ngưá»i nà y nói: “tôi sẽ Ä‘em lại cho ông nhưng ông phải hoà n thà nh trong ba tiếng đồng hồâ€. Ngà i đã cắt sợi dây Ä‘iện thà nh từng Ä‘oạn ngắn bằng que diêm.Và là m thà nh sợi dây để Ä‘eo.Thánh giá nà y ngà i đã Ä‘em ra hải ngoại mạ bạc và luôn Ä‘eo theo bên minh,ngà i nói: “Chỉ có tình yêu Kitô má»›i có thể thay đổi con tim, chứ không phải khà giá»›i, các lá»i Ä‘e dá»a và phương tiện truyá»n thôngâ€.
Trong tù, ngà i vẫn cá» hà nh Thánh Lá»… cho chÃnh mình và cho những tù nhân khác.Những ngưá»i đến thăm ngà i tại trại cải tạo đã lén chuyển rượu lá»… và bánh lá»… cho ngà i, ngụy trang bằng chai thuốc trị Ä‘au bao tá».“Má»—i ngà y tôidùng ba giá»t rượu và má»™t giá»t nước đổ và o lòng bà n tay để cá» hà nh Thánh Lá»…. Những ngưá»i tù được chia là m 50 ngưá»i.Chúng tôi ngá»§ chung trên má»™t cái giưá»ng tháºt dà i, má»—i ngưá»i được 50 centimet. Má»—i đêm, chúng tôi thu xếp có 5 ngưá»i công giáo nằm cạnh tôi. Äến 9.30 là giá» ngá»§, trong bóng tối, tôi cúi mình trên giưá»ng để dâng Thánh Lá»… thuá»™c lòng và phân phát Thánh Thể cho nhau  bằng cách luồn tay dưới các tấm mà n chống muá»—i. Chúng tôi dùng bao thuốc lá để cất giữ Mình Thánh và đem cho ngưá»i khác, riêng tôi luôn giữ Mình Thánh Chúa trong túiâ€.(trÃch “Chứng nhân Hy Vá»ngâ€)
Ngà i tâm sá»±: “Trong nhà tù, má»—i ngà y vá»›i 3 giá»t rượu và má»™t giá»t nước trong lòng bà n tay, tôi cá» hà nh Thánh Lá»…. Äây là bà n thá» cá»§a tôi, là nhà thá» chÃnh tòa cá»§a tôi. Thánh Lá»… là phương dược chữa xác cứu hồn, là thang thuốc trưá»ng sinh bất tá»â€¦Â “
Trong nhà tù tháºtẩm ướt và nóng, tháºt gian nan khốn khó, Ngà i nằm dưới đất để ngá»§ cho mát. Chỉ có má»™t cái lá»— để thông hÆ¡i, để cho nước chảy ra. Khi trá»i mưa thì rết, giun v.v… bò và o mà Ngà i yếu đến ná»—i không thể đưa tay ra mà đuổi chúng. Thì thôi cứ nằm yên và đá»c kinh Lạy Cha mà có lúc yếu đến ná»—i Ä‘á»c không được.Sau má»™t tuần Ngà i ngó lên chá»— nằm (tạm gá»i là giưá»ng) thì nấm má»c đầy.
Má»™t hôm, tại trại tù Giang Xá, có má»™t ngưá»i đến thăm Ngà i mà không há» mở miệng nói gì cả. Ngà i nói: “Xin ông cầu nguyện cho tôiâ€. Ngưá»i đó đáp: “cha nhá»› là má»™t kinh cha Ä‘á»c trong nhà tù bằng má»™t ngà n kinh ở ngoà iâ€.
Má»™t ngưá»i tên là Trần Hải, ông ta là má»™t cán bá»™ cao cấp ở La Vang, ngưá»i trước kiađược nhà nước cho đến dò xét cha, ở chung buồng vá»›i cha. Ông hứa khi vá» nhà , Chúa Nháºt tôi sẽ cầu nguyện cho cha. Thá»i gian sau, cha nháºn được 1 lá thÆ¡, ông ta kể cứ 5.00 chiá»u nghe chuông nhà thá» La Vang là ông ta đạp xe Ä‘i 3 km đưá»ng đến La Vang cầu nguyện cho ông Thuáºn. Ông nói: “Tôi cầu nguyện như thế nà y. Thưa Äức Mẹ, tôi không có đạo,tôi không biết Ä‘á»c kinh, nhưng tôi hứa cầu nguyện cho ông Thuáºnnên tôi đến đây xin Bà thấy ông Thuáºn cần gì thì Bà ban cho ông ấyâ€.
Ở tù 13 năm tôi mất Ä‘i 22 kg.(Hồi sống ở ngoà i thì chữa bịnh 9 tháng, thổ huyết hÆ¡n má»™t tháng) GiỠđây trong ngưá»i không còn Cholesteron, không còn di chứng bịnh lao phổi, không được giảng, không được Ä‘i xe đạp, sống đơn sÆ¡, không cảm thấy thiếu gì cả. Äá»i linh mục cá»§a Chúa rất hạnh phúc, vui và đáng sống. Chưa biết thù ghét ai kể cả những ngưá»i là m mình Ä‘au khổ (ghi lại Lá»i Cha Thuáºn kể ).
Năm 1988 Ngà i được trả tự do, sau 13 năm tù (9 năm biệt giam) và được chỉ định nơi cư trú là Tòa Tổng Giám Mục Hà Nội.
 Ngà y 21.11.1988 một cán bộ đến gặp Ngà i:
–Ông Thuáºn, ông ăn cÆ¡m chưa?
-Chưa, tôi đang nấu.
-Ăn cơm xong, ăn mặc sạch sẽ để đi gặp lãnh đạo.
-Lãnh đạo nà o ạ?
-Tôi không biết. Tôi chỉ là m theo lệnh cấp trên.
CÆ¡m trưa xong, Ngà i được đưa đến nhà khách chÃnh phá»§. Sau khi bắt tay, ông Mai Chà Thá», Bá»™ Trưởng Bá»™ Ná»™i Vụ nói:
– Ông Thuáºn, ông có nguyện vá»ng gì không?
– Tôi muốn được tá»± do.
– Bao giá»?
-Ngay hôm nay.
Thấy ông bá»™ trưởng bối rối, ngà i nói tiếp:“Tôi ở tù trải qua 3 Ä‘á»i Äức Giáo Hoà ng là Phaolô Äệ lục, Gioan Phaolo đệ nhất và Gioan Phaolo đệ nhị. Và thá»i gian ở tù cá»§a tôi cÅ©ng đã trải qua 4 Ä‘á»i Tổng Bà Thư Liên Xô: Breznev, Andropov, Chernenko và Gobachev.â€
-Äúng! đúng! Nói váºy rồi bá»™ trưởng quay qua nói vá»›i ngưá»i cán bá»™: “Hãy là m những gì cần thiết để thá»a mãn cho ông Thuáºn.â€
Lúc ấy lòng tôi nhảy mừng: Mẹ Maria đã giải thoát tôi. Lạy Mẹ con cám Æ¡n Mẹ. Mẹ yêu kÃnh! Con mừng Lá»… Mẹ!
Năm 1989 Ngà i được qua Úc thăm bố mẹ.
Khi gia đìnhÄức cha Thuáºn được tin ngà i sẽ rá»i Việt Nam qua Úc thăm gia đình thì các con trong nhà không dám cho hai cụ cố biết tin, vì không thể biết được nhà nước Việt Cá»™ng có cho ngà i ra Ä‘i tháºt không. Gia đình chỉ nói là có má»™t vị cá»§a Tòa Thánh đến thăm hai cụ.Trong gia đình chuẩn bị đón tiếp. Khi Äức cha Thuáºn bước và o nhà thì cụ bà đã nháºn ngay ra con trai minh. Nhưng cụ ông thì chưa nháºn ra nên chà o “Bonjour Monsengeurâ€, nhưng ngay sau đó thì nháºn ra Äức Cha Thuáºn.
Trong nhiá»u năm trá»i, gia đình ngà i không nháºn được bất cứ tin tức gì vá» ngà i cả.Gia đình nghÄ© rằng ngà i đã bị giết chết.Nhưng há»™i Hồng Tháºp Tá»± Quốc Tế, qua nhiá»u năm truy tìm, há» báo cho gia đình biết ngà i vẫn còn sống và hiện Ä‘ang bị giam trong trại cải tạo. Thá»i gian sau, những ngưá»i cá»ng sản bảo ngà i viết thư cho gia đình mua thuốc tây gởi và o vì ngà i bị bịnh. Má»—i tháng, gia đình Ä‘á»u gởi toa thuốc đến má»™t dược phòng ở Pháp đặt mua hà ng trăm loại thuôc  kháng sinh gởi và o trại cải tạo. Gia đình biết rõ, những loại thuốc nà y không dà nh cho ngà i, nhưng không có chá»n lá»±a nà o khác.Há» còn nhắn gia đình gởi sữa và o để nuôi ngưá»i bệnh.Gia đình đã gởi sữa há»™p và o trại. Khi ngà i được thả, ngà i cho biết, cán bá»™ chỉ đưa cho ngà i há»™p không và nói là chuá»™t ăn hết rồi. (Lá»i bà Thá»§y Tiên, em gái DC Thuáºn)
Năm 1991 Ngà i bị trục xuất khá»i  Việt Nam qua Roma.Thá»i gian nà y ngà i được má»i Ä‘i giảng và thuyết trình tại nhiá»u quốc gia (giảng mùa chay tại nhà thá» Notre Dame de Paris.Các trưá»ng đại Há»c trên thế giá»›i.Tại Mexico giảng cho hÆ¡n 5.000 ngưá»i tuổi thanh niên).Ngà i đến thăm và giảng dạy tại các cá»™ng Ä‘oà n dân Chúa Việt Nam tại Âu Châu, Úc Châu và Mỹ Châu.Äến đâu ngà i cÅ©ng được khán thÃnh giả hâm má»™, kÃnh trá»ng và yêu mến.
Năm 1994 ngà i được DGH bổ nhiệm là m Chá»§ Tịch Danh Dá»± Há»™i Äồng Giáo Hoà ng vá» Công Lý và Hòa Bình tại Roma. (Lần đầu tiên má»™t giáo sÄ© Việt Nam được bổ nhiệm và o chức vụ quan trá»ng nà y) ngà i tuyên bố: “ Tôi mÆ¡ ước má»™t Giáo Há»™i là chứng nhân cá»§a hy vá»ng và tình thương, bằng những hà nh động cụ thể, như khi chúng ta thấy Äức Giáo Hoà ng tiếp nháºn tất cả má»i ngưá»i: ChÃnh Thống, Anh Giáo, Luther, Calvin… trong Æ¡n thánh Chúa Kitô, tình thương cá»§a Chúa Cha và ơn hiệp thông cá»§a Chúa Thánh Thần sống trong kinh nguyện và trong sá»± khiêm nhưá»ng.â€
Năm  1996 Äại Há»c Dòng Tên ở New Orleans, Louisiana, USA trao tặng bằng Tiến SÄ© Danh Dá»±.
Năm 1998 Ngà i được chÃnh thứclà m chá»§ tịch Há»™i Äồng Giáo Hoà ng Công Lý và Hòa Bình.
Ngà y 09.06.1999 ChÃnh Phá»§ Pháp trao tặng Ngà i Huy Chương Commandeur de L Ordre National du Mérite.
Ngà y 12.1.2000 Há»™i “Cùng Nhau Xây Dá»±ng Hòa Bình†đã trao tặng ngà i Huy Chương Hòa Bình tại Tòa Thị ChÃnh Roma.
Năm 2000 Ngà i giảng tÄ©nh tâm mùa chay cho Giáo Triá»u Roma.Những bà i giảng trong nhà nguyệnMẹ Äấng Cứu Thế, từ chiá»u 12.3 đến 18.3.2000Ngà y 18.3.2000, được in thà nh sách “Chứng Nhân Hy Vá»ng†. DTC thay mặt các giám mục cám Æ¡n DC Thuáºn và tặng ngà i má»™t chén thánh rất đẹp.â€DC Thuáºn nói, tất cả là hồng ân cá»§a Chúa. Trong tù từ ngà y bị quản thúc ở Cây Vông, Phú Khánh tôi dùng chén thánh là bà n tay, dâng lá»… vá»›i 3 giá»t rượu và má»™t giá»t nước, tôi không bao giá» nghÄ© ngà y hôm nay,  24 năm sau, tháºt cảm động, tôi nháºn được má»™t chén thánh mạ và ng từ tay Äức Giáo Hoà ngâ€.
Ngà y 21.01.2001 Ngà i được tuyển chá»n và o Hồng Y Äoà n.Äức Thánh Cha Gioan Phaolo II đã trao mÅ© Hồng Y cho Ngà i và đặt ngà i là m Hồng Y Phó Tế. Khẩu hiệu Hồng Y cá»§a Ngà i là â€Gaudium et spesâ€â€œÂ Vui Mừng và Hy Vá»ngâ€. Hiệu Tòa nhà thá» Santa Maria della Scala. Nhà thá» nà y do các LM Dòng Äức Bà Camelo coi sóc, tại vùng Trastevre, Roma.
Cùng năm nà y ngà i bị bịnh, có một bướu lạ ở trong bụng, phải qua Boston Hoa Kỳ giải phẩu.Tháng 5.2002 bệnh tái phát.
Ngà y28.4.2002.Ngà i vỠÚc Châu thăm gia đình và mừng thỠBà Cụ Cố 100 tuối.
Ngà y 08.5.2002 ngà i trở vá» Milano để mổ lần thứ hai, nhưng vì sức khá»e và tuổi già nên cuá»™c giải phẩu Ä‘ang dang dở má»›i có má»™t phần ba thì phải ngưng lại.
Ngà y 16.09.2002.Äến 6.00 chiá»u Ngà i qua Ä‘á»i tại Roma. Thánh Lá»…an táng được cá» hà nh trá»ng thể chiá»u 20.09.2002 do chÃnh DGH Gioan Phaolô II cá» hà nh vá»›i khoảng 4.000 ngưá»i tham dá»±. “Trong lúc chà o vÄ©nh biệt ngưá»i sứ giả anh hùng cá»§a Tin Mừng Chúa Kitô, chúng ta hãy cảm tạ Chúa vì đã cho chúng ta, nÆ¡i con ngưá»i cá»§a DHY, má»™t tấm gương sáng ngá»i vá» Ä‘á»i sống tÃn hữu Kitô, phù hợp vá»›i đức tin, đến độ tỠđạo (…..) DHY đã hiểu ná»n tảng cá»§a Ä‘á»i sống Kitô hữu là “chá»n má»™t mình Chúa thôiâ€như các vị tỠđạo Việt Nam đã là m trong những thế ká»· trước. Chúng ta được má»i gá»i rao giảng cho tất cả má»i ngưá»i “Tin Mừng Hy Vá»ng†và DHY giải thÃch rằng: “Chúng ta chỉ có thể chu toà n Æ¡n gá»i ấy vá»›i sá»± hy sinh quyết liệt, dù phải chịu những thá» thách cam go nhất (……) Äây không phải là sá»± anh hùng, nhưng là sá»± trung thà nh chÃn chắn, hướng cái nhìn vá» Chúa Giêsu là mẫu gương cá»§a má»i chứng nhân và má»i vị tỠđạoâ€
Và o ngà y 08.6.2012 sau 10 năm an nghỉ tại nghÄ©a trang Verano, Roma, di hà i cá»§a ngà i được cải táng vá» nhà thá» hiệu tòa cá»§a ngà i, nhà thá» Äức Mẹ Scala, Roma.
Elisabeth Nguyá»…n
CGVN