Tôi thưá»ng lặng lẽ ngồi ngẫm nghÄ© rằng: phải chăng những khái niệm “tiêu cá»±c†vốn tá»± bản chất không tồn tại mà do con ngưá»i hoặc tạo ra, hoặc để cho chÃnh mình rÆ¡i và o trạng thái thiếu thốn sá»± “tÃch cá»±câ€. CÅ©ng giống như bóng tối là gì nếu không phải là sá»± thiếu vắng ánh sáng; mê muá»™i có phải là sá»± thiếu vắng suy xét lý trÃ; và có lẽ má»™t xã há»™i loà i ngưá»i suy nhược hẳn là má»™t xã há»™i thiếu vắng “tình ngưá»iâ€.
Khi Ä‘á»c bức thư cá»§a Thầy Domenico Squillace, Hiệu Trưởng trưá»ng trung há»c Volta ở Milan – à gởi cho há»c sinh cá»§a mình trước sá»± bùng nổ dịch COVID-19 khiến cho nhà trưá»ng buá»™c phải ngưng việc giảng dạy, tôi đã ngẫm nghÄ© rất nhiá»u vì những dòng sau đây:
“Bản năng tà n nhẫn cá»§a con ngưá»i là khi cảm thấy bị Ä‘e dá»a bởi má»™t kẻ thù vô hình, ta sẽ nhìn thấy chúng ở khắp nÆ¡i, và điá»u nà y sẽ khiến chúng ta xem nhau như những kẻ xâm lăng.â€
Chúng ta xem nhau như những kẻ xâm lăng ư? Äúng váºy, xã há»™i cá»§a con ngưá»i có lẽ là má»™t cuá»™c chiến bởi vì nó biểu lá»™ những sá»± thiếu vắng niá»m tin, hi vá»ng và tình yêu. Âm mưu chÃnh trị, đóng cá»a biên giá»›i, đầu cÆ¡ tÃch trữ…là những cụm từ mà ngưá»i ta dùng trong các cuá»™c đối thoại, ngưá»i ta dùng chúng để miêu tả vá» cảm nháºn và thá»±c tại Ä‘ang xảy ra xung quanh thế giá»›i. Con ngưá»i đã tạo ra xung đột bởi vì sá»± phân chia quả đất, phân chia theo ngôn ngữ, theo văn hóa, theo địa lý má»™t cách thiển cáºn mà vốn chúng có thuá»™c vá» hỠđâu mà phân chia. Sẽ mất bao lâu nữa để con ngưá»i há»c cách sống “ngưá»i†hÆ¡n vá»›i niá»m tin tưởng và hợp tác cùng nhau? Phải chăng vì đã “tiến hóa†qua nhiá»u thế ká»· cá»§a thương Ä‘au, sầu khổ, sợ hãi, xung đột và chiến tranh nên con ngưá»i không thể sống cùng nhau trong má»™t xã há»™i vắng bóng những “điá»u kiện sống quen thuá»™c†ấy?
Äứng trong khoảng không gian giữa Ä‘iá»u chúng ta thấy trên thế giá»›i và những Ä‘iá»u chúng ta mong muốn, ta thấy được Ä‘iá»u gì? Nhìn thẳng và o sá»± từ chối, những đổ vỡ, chiến tranh, dịch bệnh, đói kém và giỠđây nhìn và o sá»± thoi thóp cá»§a từng hÆ¡i thở ká» bên, ta đã và sẽ thấy gì? Äó hẳn là má»™t khoảng không gian khó khăn để đứng bên trong và hướng tầm mắt và o những thứ có vẻ “kì quặc†như thế xét trong sá»± hiện hữu cá»§a con ngưá»i.
Thế nhưng có vẻ cuá»™c sống không được Ä‘o lưá»ng bằng hÆ¡i thở cá»§a chúng ta mà bằng những khoảnh khắc là m cho chúng ta nÃn thở vì ngạc nhiên. Nhiếp ảnh gia Joel Meyerowitz, ngưá»i đã chụp những tấm ảnh phong cảnh đẹp nhất được má»i ngưá»i bình chá»n đã thốt lên rằng: “Tôi chưa bao giá» thấy vẻ đẹp thá»±c sá»± cá»§a tòa nhà thương mại thế giá»›i cho đến khi tôi chứng kiến nó sụp đổâ€. Äiá»u là m cho Joel Meyerowitz thấy được vẻ đẹp cá»§a trung tâm thương mại khi nó sụp đổ không phải là sá»± vỡ vụn, hoảng loạn, chết chóc, cÅ©ng chẳng phải vì má»™t sá»± thương tiếc vá» vẻ đẹp bá» ngoà i nà o đó nÆ¡i tòa nhà mà ở chÃnh cái sá»± cảm thông, má»™t sá»± tiếc nuối vá» chÃnh cái sá»± hiện hữu cá»§a tòa nhà , cá»§a niá»m tin và vẻ đẹp ẩn tà ng nÆ¡i sá»± hiện diện cá»§a nó xét như là má»™t biểu tượng cá»§a nước Mỹ. Tòa nhà hiện hữu và nó liên kết vá»›i ông qua sá»± tồn tại cá»§a nó. Liệu con ngưá»i có thấy được tầm quan trá»ng cá»§a sá»± hiện hữu và sá»± liên kết mà hỠđã-Ä‘ang-sẽ có nếu há» tiếp tục sống vá»›i nhau? Thế giá»›i ngà y nay có má»™t ná»n y há»c hiện đại, công nghệ phát triển báºc nhất, nhưng liệu những tiến bá»™ khoa há»c đó có thể bảo tồn thứ tà i sản quý giá cá»§a con ngưá»i mà có vẻ Ä‘ang vuá»™t mất khá»i tầm vá»›i cá»§a hỠ– tình ngưá»i.
Tại sao con ngưá»i ta cứ phải buồn bã khi nhìn vá» cÆ¡n đại dịch Covid-19, cứ nhìn vá» sá»± mất mát, nhìn vá» những Ä‘au thương, nhìn vá» những chỉ số kinh tế Ä‘ang tụt giảm và rồi bị nhấn chìm và o những hoà i vá»ng xa xăm vá» má»™t cái quá khứ huy hoà ng nà o đó. Và tại sao ta không nhìn tất cả như má»™t sá»± mở ra cho những chân trá»i má»›i. Nhìn ngắm tất cả chúng như má»™t biểu tượng cá»§a sá»± thiếu vắng tình ngưá»i và má»™t hồi chuông báo tá» cho những ganh ghét, đố kị, nghi ngá» trong xã há»™i “tiến bộ†cá»§a loà i ngưá»i.
Riêng vá»›i tôi, khoảng thá»i gian vừa qua tháºt quý giá biết bao, vì chẳng phải ai trong những năm tháng ngắn ngá»§i cá»§a Ä‘á»i ngưá»i cÅ©ng được chứng kiến những thay đổi mạnh mẽ má»™t cách phổ quát cá»§a toà n thể nhân loại, đâu phải ai cÅ©ng biết được cảm giác khi thá»±c hiện những cái “bình thưá»ng má»›i†nhá» nhá» và dụ như việc Ä‘eo khẩu trang hay sá»± lên ngôi cá»§a nước rá»a tay trong cuá»™c sống mà ta dần xem chúng như “má»™t phần tất yếu†cá»§a mình. Và chắc cÅ©ng hiếm khi ngưá»i ta đối diện vá»›i những buồn tẻ, những bất tiện cá»§a lệnh “lockdown†và vá»›i những ná»—i cô đơn trong má»™t khoảng thá»i gian dà i để tá»± má»™t mình ngồi ở nhà phóng tầm mắt ngắm nhìn thế giá»›i bên ngoà i trong sá»± nuối tiếc sâu thẳm. Äúng váºy, tháºt quý giá!
Sau tất cả những Ä‘iá»u ấy, khi ngà y hôm nay ta bắt đầu xuống phố, khi ta nhìn ngắm những con đưá»ng, những dãy nhà , và vẻ lá»™ng lẫy cá»§a bình minh Ä‘ang phai tà n nhanh. Rồi ta bắt đầu bổn pháºn hà ng ngà y, bị trói chặt trong thói quen cá»§a công việc, những tranh già nh giữa con ngưá»i và con ngưá»i, những mâu thuẫn cá»§a những há»c thuyết, những chuẩn bị cho “má»™t cuá»™c chiến tranh má»›iâ€, sá»± Ä‘au khổ bên trong cá»§a riêng ta và sá»± Ä‘au khổ vÄ©nh viá»…n cá»§a kiếp ngưá»i. Ta có thấy đâu đó phảng phất má»™t niá»m tin và o sá»± hiện hữu cá»§a tình ngưá»i giữa thế giá»›i để sống cái tÃnh ngưá»i vốn là m cho chúng ta nên ngưá»i hÆ¡n?
Â
J.Bosco Nháºt Tà i S.J.
dongten