* Gương Thánh nhân
Danh vá»ng, chức quyá»n, cá»§a cải thế gian không lôi cuốn được các vị anh hùng TỠđạo. Các ngà i khinh thưá»ng các thứ đó, vì biết rõ chúng phù vân, nay còn mai mất, không vững bá»n tồn tại. Các ngà i hy sinh từ bá» chúng, chá»n lấy gia sản vững bá»n, chức quyá»n vÄ©nh cá»u trên trá»i, như thánh Phan-xi-cô Phan và Tô-ma Thiện đây.
Lúc chá»§ng sinh Tô-ma Thiện bị bắt dẫn đến trước mặt quan, thấy anh trẻ đẹp, vẻ mặt thông minh giá»i giắn thì Ä‘em lòng thương, khuyên anh bỠđạo, ông sẽ gả con gái cho, và xin vua ban chức tước cá»§a cải. Nhưng vị anh hùng đức tin trẻ tuổi đã khẳng khái nói: “Tôi chỉ mong được chức tước gia tà i trên trá»i, chá»› không mà ng chi danh vá»ng cá»§a cải dưới đất.” Và khi vua Minh Mạng gá»i cha Phan và o triá»u đình giúp việc, ngà i thấy cha táºn tình phục vụ thì muốn ban chức tước bổng lá»™c cho cha, nhưng cha nhất quyết từ chối và nói:” Xin Ä‘a tạ đức vua có lòng thương tôi. Nhưng tôi xin nhưá»ng lại cho ngưá»i khác, vì tôi phục vụ vua chỉ vì bổng lá»™c trên trá»i.”
Phan-xi-cô Rắc-ca (Jaccard) sinh năm 1799, tại miá»n Sa-vu (Savou) nước Pháp. Lúc nhá» cáºu rất ham chÆ¡i nên thưá»ng bá» há»c. Nhưng nhá» nghe lá»i cha mẹ bà con khuyên bảo, nhất là vì ước muốn là m Linh mục, cáºu đã cố gắng siêng năng há»c hà nh, gia nháºp chá»§ng viện. Năm 20 tuổi, cáºu được lên Äại chá»§ng viện, và hai năm sau thầy Phan-xi-cô xin và o Há»™i Thừa Sai Pa-ri, để chuẩn bị Ä‘i giảng đạo ở miá»n xa. Ngà y 15 tháng 3 năm 1823, thầy thụ phong Linh mục và lìa bá» quê hương lên đưá»ng phụng sá»± Chúa. Nhưng vì đưá»ng sá khó khăn, mãi đến đầu năm 1826, cha má»›i đến Việt Nam, được Äức Cha cho ở tại chá»§ng viện An Ninh (Quảng Trị) để há»c tiếng Việt. Trong thá»i gian ở đây cha lấy tên là Phan, và được chá»n là m giám đốc chá»§ng viện đó luôn.
Năm 1827, vua Minh Mạng ra lệnh táºp trung tất cả các vị thừa sai vá» Huế, viện cá»› để là m thông ngôn và dịch sách cho triá»u đình, kỳ thá»±c là cố ý quản thúc và ngăn cản không cho giảng đạo. Cha Phan Ä‘ang là m giám đốc chá»§ng viện An Ninh ở Quảng Trị cÅ©ng được lệnh dá»i vá» Huế. Hằng ngà y cha ở trong cung Ä‘iện, dịch các tà i liệu thư từ tiếng Pháp ra tiếng Việt, giảng dạy lịch sỠÂu Mỹ cho những ngưá»i vua gởi tá»›i. Việc gì vua giao phó, cha cÅ©ng hoà n thà nh tốt đẹp, nên vua định khen thưởng cha. Nhưng cha từ chối vì không mà ng gì đến chức tước bổng lá»™c thế gian. Cha chỉ xin vua cho rá»i khá»i hoà ng cung, đến ở hỠđạo Dương SÆ¡n gần đó để phục vụ vua, thá»±c sá»± ý cha muốn xin vỠđó là để là m việc tông đồ, phụng sá»± Chúa theo chà hướng cá»§a mình.
ÄÆ°á»£c vua chấp thuáºn, cha dá»n vỠở Dương SÆ¡n, hằng ngà y lo chăm sóc phần hồn, giúp đỡ phần xác cho các tÃn hữu. Chẳng may lúc đó dân là ng Cổ Lão tranh già nh đất Ä‘ai vá»›i bổn đạo Dương SÆ¡n, tố cáo những ngưá»i nầy theo đạo. Thế là 73 ngưá»i có đạo bị bắt, cha Phan bị kết án tá» hình. Nhưng vua Minh Mạng khoan hồng, thay vì giết cha thì bắt giam trong cung Ä‘iện để giúp việc triá»u đình.
Giữa lúc đó ở miá»n Nam có ông Lê Văn Khôi nổi lên chống đối triá»u đình, vua sợ ngưá»i có đạo theo phe ông, nên ra sắc chỉ bắt đạo gay gắt. Nhiá»u Linh mục bị bắt, chá»§ng viện An Ninh bị triệt hạ. Nhưng cha Kim là giám đốc chá»§ng viện trốn thoát, vua nổi cÆ¡n thịnh ná»™ truyá»n bắt cha Phan thay thế, và tống ngục ngà y 07 tháng 03 năm 1838 cùng vá»›i chá»§ng sinh Tô-ma Thiện.
Tô-ma Thiện sinh năm 1820, trong má»™t gia đình đạo đức ở là ng Trung Quán, tỉnh Quảng Bình. Ngay từ nhá», cáºu đã ước muốn là m Linh mục, nên xin đến ở vá»›i cha ChÃnh tại há» Kẻ Sen để há»c hà nh và táºp luyện nhân đức. Năm 18 tuổi, cáºu được gởi và o chá»§ng viện ở Di Loan do cha Kim là m giám đốc. Nhưng ngà y cáºu đến Di Loan thì chá»§ng viện đã bị phá há»§y, cha Kim đã ẩn trốn, cáºu bị bắt giải vá» Quảng Trị, nhốt chung vá»›i cha Phan.
Quan thấy cáºu trẻ tuổi, vẻ mặt khôi ngô tuấn tú, tương lai còn nhiá»u triển vá»ng thì Ä‘em lòng thương, khuyên bảo bỠđạo, hứa sẽ gả con gái và xin vua ban cho chức tước bổng lá»™c. Cáºu nhất quyết không chối Chúa bỠđạo, và từ bá» tất cả má»i thứ vinh hoa phú quà đó. Cáºu chỉ mong được hưởng phúc lá»™c bá»n vững trên trá»i. Thấy cáºu khinh thưá»ng lòng ưu ái cá»§a mình, quan tức giáºn, cho đánh đòn nhừ tá» rồi tống và o ngục.
Trong suốt thá»i gian hÆ¡n 06 tháng bị giam trong ngục, chá»§ng sinh Tô-ma Thiện và cha Phan-xi-cô Phan phải mang xiá»ng xÃch, nhịn đói nhịn khát khổ sở, và nhiá»u lần bị Ä‘em ra tra tấn đánh Ä‘áºp, buá»™c bước qua Thánh giá chối đạo. Nhưng hai cha con vẫn can đảm trung thà nh giữ vững đức tin, cương quyết sẵn sà ng chịu khổ chịu chết vì Chúa. Hằng ngà y hai cha con cùng nhau cầu nguyện, kêu xin Chúa ban Æ¡n thêm sức cho được bá»n đỗ theo Chúa đến cùng.
Äứng trước lòng tin bất khuất cá»§a hai chứng nhân anh dÅ©ng, quan không còn biết là m cách nà o khác hÆ¡n là kết án xá» trảm. Nhưng khi gởi vá» kinh, vua Minh Mạng đã đổi lại án xá» giảo. Ngà y 21 tháng 09 năm 1838, quân lÃnh dẫn hai chiến sÄ© đức tin ra pháp trưá»ng tròng dây và o cổ, kéo hai đầu dây tháºt mạnh cho đến chết.
Ngà y 27 tháng 05 năm 1900, Äức Thánh Cha Lê-ô 13 tôn phong các ngà i lên báºc Chân Phước, và Äức Giáo Hoà ng Gioan-Phaolô 2 suy tôn lên Hiển Thánh, ngà y 19 tháng 06 năm 1988.
* Quyết tâm
Noi gương thánh Phan-xi-cô Phan và Tô-ma Thiện tỠđạo, sẵn lòng từ bá» má»i vinh hoa phú quà danh vá»ng tạm bợ ở Ä‘á»i nầy, và vui lòng hy sinh chịu khó vì Chúa, để được hưởng hạnh phúc vinh hiển bất diệt trên trá»i.
* Lá»i nguyện
Lạy Cha, Cha đã ban cho Giáo há»™i Việt Nam nhiá»u chứng nhân anh dÅ©ng, biết hiến dâng mạng sống, để hạt giống đức tin trổ sinh hoa trái dồi dà o trên quê hương đất nước chúng con. Xin nháºn lá»i các ngà i chuyển cầu, cho chúng con biết noi gương các ngà i để lại, luôn can đảm là m chứng cho Cha và trung kiên mãi đến cùng. Chúng con cầu xin nhá» Äức Ki-tô, Chúa chúng con. A-men.

