TÔN TRỌNG VÀ BÀN HỎI TRONG TỪNG VẤN �Ề TRƯỚC KHI QUYẾT �ỊNH

Tâm lý ứng dụng trong hôn nhân

Chồng của em rất thương yêu em và lo lắng cho gia đình, nhưng anh ấy có thói quen thích cái gì là tự đi làm mà không bàn h�i với em một vấn đ� gì hết, và em là ngư�i sau cùng biết chuyện ấy khi nó đã xảy ra bất luận tốt hay xấu. Những lúc như vậy em h�i tại sao anh không bàn với em, thì anh ấy nóng giận và b� đi không thèm nghe em phân tích đúng hay sai.

 

Trong trư�ng hợp này em phải làm gì, và anh ấy phải làm gì để vợ chồng có sự hòa hợp và biết tôn tr�ng nhau, hiểu nhau nhi�u hơn?

Vấn nạn vừa nêu trên có lẽ nhi�u ngư�i trong chúng ta đã từng nghe qua, và cũng có thể đã xảy ra cho chính mình, trong gia đình mình. �ể giải quyết vấn nạn này, thiết tưởng nên ôn lại l�i khuyên và kinh nghiệm của ngư�i xưa trong tương quan vợ chồng. Cha ông ta vẫn thư�ng khuyên: “Tương kính như tân�. Có nghĩa là cả vợ lẫn chồng đ�u phải tế nhị, nhún như�ng, đối xử với nhau như những ngày đầu mới quen biết, mới là vợ chồng. Kinh nghiệm sống quí giá này không h� lỗi th�i so với thực tế và đ�i sống vợ chồng ở th�i đại chúng ta. Trong l�i th� hôn ước, trước khi trở thành vợ chồng, chúng ta đã th� hứa “yêu thương và tôn tr�ng nhau�. Hai chữ yêu thương và tôn tr�ng là hai yếu tố cốt lõi làm nên ý nghĩa của hôn nhân.

Trong hôn nhân, sự tôn tr�ng được diễn tả qua những trao đổi, chia sẻ, và khuyến khích lẫn nhau. Thất bại của anh là thất bại của em, thành công của em cũng là thành công của anh, đúng với ý nghĩa: “Của chồng công vợ�. Do đó, bàn h�i nhau, chia sẻ với nhau, và cùng góp ý cho nhau là một cách sống hài hòa giữa hai vợ chồng. Trong thực tế, nguyên tắc “hai cái đầu vẫn hơn một cái đầu� luôn luôn đúng. Nhi�u khi chỉ cần một ý kiến nh� của vợ hay của chồng mà kết quả trở nên khác.

Lối vào của tâm hồn

 

Trong Johari Window (Cửa Sổ Johari), một dụng cụ khảo sát tâm lý do Joseph Luft và Harry Ingham đã giới thiệu năm 1955, nhằm khảo sát sự hiểu biết v� chính mình, sự phát triển cá nhân và giúp gia tăng những trao đổi thư�ng ngày với ngư�i khác. Theo đó, những gì mà chúng ta chưa biết v� mình và ngư�i khác dù đó là vợ hay chồng rất nhi�u. �ể có thể phần nào hiểu được những khác biệt và bí ẩn ấy, chúng ta thử nhìn vào mình và ngư�i phối ngẫu xuyên qua 4 cánh cửa sau đây:

1-Những đi�u ta biết v� mình và ngư�i khác cũng biết (Open self):

Qua cửa sổ này, bạn nhìn thấy mình với những ưu và khuyết điểm. Cùng một lượt, ngư�i phối ngẫu của bạn cũng nhìn thấy những đi�u ấy như chính bạn nhìn bạn. Cái biết này là mấu chốt làm nên sự hài hòa trong đ�i sống gia đình, đ�i sống vợ chồng.

2-Những đi�u ngư�i khác biết v� ta mà mình không biết (Blind self):

�ây là góc khuất v� con ngư�i của mỗi ngư�i. Thông thư�ng bạn không biết vì bị che dấu bởi tự ái, bởi cái tôi quá lớn. Nó thư�ng ngăn trở bạn chấp nhận l�i nhận xét, phê bình, hoặc sửa sai của ngư�i khác. Nhưng theo Tuân Tử thì: “Ai sửa cho ta đúng, ngư�i đó là thầy ta�.

3-Những đi�u ta biết v� mình mà ngư�i khác không biết (Hidden self):

�ây chính là lý do để ngư�i khác hiểu lầm hoặc phê phán bạn một cách vô căn cứ và bất công. Ngư�i thiếu trưởng thành, thiếu tự tin sẽ cảm thấy rất khó chịu và thư�ng hay phản ứng tiêu cực để bảo vệ mình.

4-Những đi�u mà cả ta cũng như ngư�i khác không biết (Unkown self):

Gồm những gì mà chính bạn cũng không biết v� mình, và ngư�i khác cũng không biết. Nhận xét v� mình hay một ngư�i khác trong những trư�ng hợp này rất võ đoán, chủ quan. Ngư�i bị phê phán, bị chỉ trích sẽ rất hoang mang, bực bội.

Thực tế đã minh chứng, không phải hễ nghĩ mình biết là biết hết m�i sự dù là biết v� mình. Cũng vậy, không phải hễ là vợ hay chồng là biết được ngư�i phối ngẫu của mình nghĩ gì và làm gì. Ngư�i Việt Nam có một câu nói diễn tả tính chủ quan và tiêu cực v� những cái biết này: “Tôi đi guốc trong bụng ông hay bà�. Thật ra có nhi�u đi�u chính ta cũng không biết v� mình, và cũng không biết v� ngư�i chồng hay vợ của mình. Những gì chúng ta biết v� mình hay v� ngư�i khác cũng chỉ 50% sự thật, phần còn lại đòi h�i phải có những cuộc trò truyện, trao đổi, chia sẻ. �i�u này cũng áp dụng trong những giao tiếp xã hội và bạn bè.

Theo tâm lý h�c, trao đổi, chia sẻ (communication) là nghệ thuật hiểu và đi vào lòng ngư�i. Nó cũng là một phương pháp trị liệu v� những bất đồng, bất hòa trong đ�i sống hôn nhân. Ở một cái nhìn tích cực, những nhận xét dù làm chúng ta không hài lòng của ngư�i khác vẫn mang ý nghĩa ngăn ngừa hoặc đ� phòng. Ngược lại, nếu những chia sẻ, góp ý ấy là đúng thì càng thêm năng lực và hậu thuẫn tốt cho hành động của mình: “Thuận vợ thuận chồng, tát biển �ông cũng cạn.� Kinh nghiệm cho thấy phần lớn những thất bại, những cuộc cãi vã là do chủ quan không đón nhận ý kiến hay sự góp ý của ngư�i khác.

Ảnh hưởng xã hội

Tập quán tự quyết định của ngư�i chồng trong vấn nạn trên, có thể đến từ tư tưởng cho rằng bàn h�i với vợ sẽ mang tiếng mình dốt, mình kém, hoặc không thông minh bằng vợ! Nó cho ngư�i chồng cảm tưởng thua thiệt làm mất mặt nam nhi, mất mặt trượng phu, mất mặt đàn ông, và sẽ làm cớ cho vợ khinh thư�ng, không tôn tr�ng mình. �ây là một trong những mặc cảm tự ty mà chúng ta vẫn thấy trong nhi�u gia đình Việt Nam, đặc biệt, trong n�n văn hóa tr�ng nam khinh nữ, đ� cao lối sống gia trưởng. Ngoài ra, định kiến này còn ảnh hưởng bởi môi trư�ng xã hội, bạn bè. Thí dụ, sợ bạn bè cho là thua vợ, sợ vợ, hay nấp bóng vợ, mặc dù trong thực tế có nhi�u ngư�i chồng thua kém vợ cả v� kiến thức lẫn khả năng chuyên môn.

Cũng có thể việc này xảy ra vì những quyết định dù nh� m�n mà vợ chồng vì ghen tương, nghi ng� và muốn kiểm soát nhau nên cho đó là lớn lao, quan tr�ng rồi tự mình khó chịu với mình cũng như với ngư�i phối ngẫu.

Trên phương diện tâm sinh lý, nó cũng đến từ sự khác biệt v� cấu trúc của não bộ giữa ngư�i nam và ngư�i nữ. Có đến 80-90% phụ nữ sống với não cầu trái của mình, trong khi 80-90% nam giới sống với não cầu phải. Một đàng nghiêng v� tình cảm, đặt nặng những cái nhìn và phán đoán theo cảm xúc, rung động của con tim. Một đàng nghiêng v� lý trí, dựa trên những lý luận và phán đoán của khối óc. Nhưng con đư�ng từ khối óc xuống trái tim hay từ trái tim lên khối óc tuy gần nhưng rất dài, rất xa nhi�u khi không có điểm đến.

Sau cùng văn hóa nam nữ bình đẳng, chia sẻ đồng đ�u trong đ�i sống hôn nhân là một văn hóa mới mẻ, ít thấy trong sinh hoạt gia đình ngư�i Việt. Như đã diễn tả ở trên, vì phản ảnh văn hóa “tr�ng nam khinh nữ�, văn hóa “gia trưởng�, nên phần đông đàn ông, ngư�i chồng Việt Nam bao gi� cũng cho mình đúng. Thực tế, trong cuộc sống chúng ta rất ít khi thấy ngư�i đàn ông Việt Nam nói l�i “xin lỗi� vợ con khi có lỗi. Càng hiếm thấy h� nói l�i “cám ơn� khi vợ con làm gì cho h�. Một tâm trí hạn hẹp mà lại luôn cho mình là đúng thì vấp phải những lỗi phạm, sai lầm là chuyện thư�ng. Ngư�i đàn ông Việt Nam cần h�c nói l�i xin lỗi khi làm đi�u lỗi không những với vợ mà cả với con cái nữa . Tích cực hơn là phải biết nói l�i cám ơn v� những việc mà vợ con mình đã làm cho mình. Bí quyết hạnh phúc hôn nhân nằm ở chỗ biết nói và thực hành hai tiếng “cám ơn� và “xin lỗi�.

Sợ mất mặt, sợ mang tiếng thua kém vợ, không phải là lý do để ngư�i chồng tự quyết những vấn đ� trong gia đình. Gia đình là gia đình chung, thua được là thua được chung, và hạnh phúc là hạnh phúc chung. Trong hôn nhân không có thứ hạnh phúc hay thành công một mình. Ngư�i ta thư�ng nói: “Sau lưng ngư�i đàn ông thành công luôn có bóng dáng ngư�i phụ nữ�. Ngư�i phụ nữ ấy không ai khác là ngư�i vợ. �ây được coi như một chân lý dù ai đó có muốn loại b� nhưng vẫn không được. Việc bàn h�i, chia sẻ là việc nên làm và cần làm. �ặt trư�ng hợp nếu những kết quả xảy ra không được như ý, ít nhất ngư�i chồng cũng không phải lãnh trách nhiệm một mình. Ngược lại, có sự san sẻ và đồng cảm của cả hai vợ chồng: “�ồng vợ, đồng chồng�. Hành động này không có gì xấu, không làm giảm giá trị của ngư�i đàn ông. Và cũng không phủ nhận quyết định chính đáng trong gia đình nhi�u lúc thuộc v� ngư�i chồng là cột trụ của gia đình.

Bí quyết hạnh phúc trong hôn nhân

Tóm lại, trư�ng hợp hai vợ chồng được nêu lên trong vấn nạn trên rõ ràng đã gặp phải những khó khăn v� mặt chia sẻ và thông cảm. Nói theo văn chương bình dân là h� “khắc khẩu�. Cả hai đã không đi qua những cửa sổ tâm hồn để bước vào đ�i nhau, nhưng chỉ dùng cảm xúc, hoặc chủ quan của lý trí để phán đoán và đối xử với nhau. Do đó, h� cần h�c cách hiểu và cảm thông với nhau xuyên qua những cánh cửa của tâm hồn.

Trần Mỹ Duyệt

CGVN