Không ai lại không có gia đình, và gia đình luôn liên quan đạo hiếu. Kinh Thánh xác định: “Ai thá» cha thì bù đắp lá»—i lầm, ai kÃnh mẹ thì tÃch trữ kho báu. Hãy thảo kÃnh cha con bằng lá»i nói việc là m, để nhá» ngưá»i mà con được chúc phúc.†(Hc 3:3-4, 8) Äá» cáºp việc hiếu thảo đối vá»›i ngưá»i cha cÅ©ng có nghÄ©a là phải hiếu thảo đối vá»›i ngưá»i mẹ.
Kinh Thánh nhắn nhá»§ rất rõ rà ng: “Con Æ¡i, hãy săn sóc cha con, khi ngưá»i đến tuổi già ; bao lâu ngưá»i còn sống, chá»› là m ngưá»i buồn tá»§i. Ngưá»i có lú lẫn, con cÅ©ng phải cảm thông, chá»› cáºy mình sung sức mà khinh dể ngưá»i. Vì lòng hiếu nghÄ©a đối vá»›i cha sẽ không bị quên lãng, và sẽ Ä‘á»n bù tá»™i lá»—i cho con.†(Hc 3:12-14) Bổn pháºn và trách nhiệm cá»§a con cái đối vá»›i cha mẹ không có luáºt trừ, dù là ai và là m gì thì vẫn phải chu toà n chữ hiếu đối vá»›i song thân phụ mẫu, những ngưá»i đã sinh thà nh và dưỡng dục chúng ta.
Gia đình là cái nôi cá»§a con ngưá»i, hạnh phúc gia đình không gì có thể so sánh. Tuy nhiên, nếu gia đình không có hạnh phúc thì vô cùng bất hạnh, Ä‘au khổ. Gia đình là tế bà o cá»§a xã há»™i, mà vợ chồng là khởi láºp má»™t gia đình. Vợ chồng hạnh phúc thì con cái má»›i hạnh phúc, và do đó mà gia đình cÅ©ng hạnh phúc. Văn hà o Victor Hugo (1802-1885) đã mô tả chi tiết vá» sá»± bất hạnh cá»§a ngưá»i không có gia đình trong tác phẩm Les Misérables – Những Kẻ Khốn Cùng.
Má»™t danh nhân đã nháºn định rất chà lý: “Nhân loại không có tương lai nếu không có gia đình. Gia đình là sá»± hiệp thông tình yêu, xây dá»±ng trên hôn nhân giữa má»™t ngưá»i nam và má»™t ngưá»i nữ, và được má»i gá»i trở thà nh Ä‘á»n thánh cá»§a sá»± sống, tế bà o cá»§a xã há»™i.†Tháºt váºy, gia đình là ná»n tảng cá»§a cuá»™c sống con ngưá»i.
1. GIA ÄÃŒNH
Äa số chúng ta Ä‘á»u phải ná»— lá»±c để thà nh công nhưng lại quên giao tiếp vá»›i ngưá»i khác, trước tiên là những ngưá»i trong gia đình, mà chÃnh các thân nhân là những ngưá»i giúp chúng ta thêm tá»± tin để vượt qua nghịch cảnh cuá»™c Ä‘á»i. Nhưng Ä‘a số chúng ta lại có khuynh hướng quên những ngưá»i đưa chúng ta và o Ä‘á»i.
Tại Hoa Kỳ hồi tháºp niên 1960, tình dục trước hôn nhân bị coi là chuyện phóng khoáng tá»± do. Ngà y xưa, ngưá»i Việt cÅ©ng quan niệm “nam nữ thá» thá» bất thân.†Nhưng rồi nữ giá»›i “vùng lên†và coi tình dục là sá»± giải phóng. Äối vá»›i các phụ nữ “ăn cÆ¡m trước kẻng,†ngưá»i ta coi đó là lá»—i lầm nghiêm trá»ng. Ngưá»i ta có thể nhắn nhá»§ con gái há» nhiá»u Ä‘iá»u nhưng vẫn không thể xá» lý việc chúng mang thai ngoà i ý muốn. Ngưá»i ta thưá»ng nói: “Äà n bà nhẹ dạ, cả tin.†Và còn phân tÃch là “khôn ba năm, dại má»™t giá».†Ca dao Việt Nam cÅ©ng nhắn nhá»§ các cô gái:
Chớ nghe quân tỠỉ òn
Mà rồi có lúc ẵm con một mình
Ngà y nay, văn minh hÆ¡n thì tá»· lệ ly hôn tăng vá»t, khiến nhiá»u đứa trẻ bị lạm dụng như loại “vÅ© khÆđể trả thù khi có sá»± tranh già nh xảy ra giữa cha mẹ, ngưá»i nà y bắt chÃnh đứa con chống lại ngưá»i kia. Con cái không được gặp cha hoặc mẹ, anh chị em không được gặp gỡ nhau. CÆ¡ cấu gia đình mất khả năng liên kết vá»›i nhau.
Theo trà o lưu xã há»™i, các thiếu niên độ tuổi mưá»i bảy đôi mươi được gắn mác là thế hệ X, và chúng ta có những vấn đỠliên quan như má»™t hệ lụy tất yếu. Lứa tuổi nà y thưá»ng coi gia đình là “sá»± khiêu khÃch†mà chúng phải đối phó và o những ngà y nghỉ. Äối vá»›i chúng, gia đình là cái gì đó xa vá»i khó hiểu, hoặc là cái gì đó mang tÃnh “dÄ© nhiên†nên không cần tìm hiểu. Gia đình là má»™t khái niệm mÆ¡ hồ và trừu tượng vá»›i chúng, tháºm chà còn như “rà o cản†đối vá»›i chúng váºy. Do đó, má»i ngưá»i trong gia đình khó nói chuyện thoải mái vá»›i nhau, hoặc có nói chuyện thì cứ phải rà o trước đón sau, khiến không khà gia đình ngá»™t ngạt, khó thở, không đủ mức thân thiện cần phải có.
Nhưng rồi cà ng lá»›n ngưá»i ta cà ng hiểu giá trị gia đình là viên ngá»c quý. Nhưng khi chúng ta hiểu được giá trị quý giá đó thì có thể không còn cÆ¡ há»™i táºn hưởng, tháºm chà là muá»™n mà ng, và phải hối tiếc cả phần Ä‘á»i còn lại.
Cây khô đâu dá»… má»c chồi
Bác mẹ chưa dá»… ở Ä‘á»i vá»›i ta
Nói là “chưa dễ†chứ tháºt ra là “không thể.†Bác mẹ là cha mẹ. Cha là “phần cứng,†mẹ là “phần má»m.†Phần nà o cÅ©ng có vị trà quan trá»ng nhất định, không thể hoán chuyển và không thể thiếu trong má»—i gia đình. Cha thâm trầm, không thể hiện ra bên ngoà i; mẹ có cách thể hiện riêng. Thế nhưng cả cha và mẹ Ä‘á»u yêu thương con cái hÆ¡n cả chÃnh bản thân há». Có câu chuyện kể rằng…
Thuở nhá», gia đình cáºu bé rất nghèo, tá»›i bữa, chẳng mấy khi có đủ cÆ¡m ăn, mẹ liá»n lấy cÆ¡m ở trong bát cá»§a mình mà chia Ä‘á»u cho các con. Mẹ bảo: “Các con ăn nhanh Ä‘i, mẹ không đói!†Äó là lần đầu tiên mẹ nói dối!
Khi cáºu bé dần dần lá»›n lên, ngưá»i mẹ tảo tần lại tranh thá»§ những ngà y nghỉ cuối tuần, đến những vùng đầm hồ ven đô bắt cá vá» cho con ăn cho đủ chất. Cá rất tươi, canh cá cÅ©ng rất ngon. Khi các con ăn thịt cá, mẹ lại ngồi má»™t bên nhằn đầu cá, lấy lưỡi liếm mút những mảnh thịt sót lại trên đầu cá. Cáºu bé xót xa, liá»n gắp miếng cá trong bát mình sang bát mẹ. Mẹ không ăn, lại gắp miếng cá cho cáºu bé. Mẹ bảo: “Con trai, con ăn Ä‘i, mẹ không thÃch ăn cá.†Mẹ nói dối lần thứ hai.
Cáºu bé lên cấp II, để ná»™p đủ tiá»n há»c phà cho cáºu bé và anh chị, mẹ vừa là m thợ may vừa nháºn vá» há»™p diêm vá» nhà ngồi cặm cụi dán và o má»—i tối, để kiếm thêm chút tiá»n chi tiêu cho gia đình. Má»™t buổi tối mùa Äông, ná»a đêm cáºu bé tỉnh giấc. Thấy mẹ vẫn còng lưng dán vá» bao diêm bên cạnh chiếc đèn dầu leo lét. Cáºu bé nói: “Mẹ à , mẹ Ä‘i ngá»§ thôi, sáng ngà y mai mẹ còn phải Ä‘i là m nữa mà .†Mẹ cưá»i nhẹ: “Con trai, con cứ ngá»§ Ä‘i. Mẹ không buồn ngá»§!†Mẹ nói dối lần thứ ba.
Ngà y thi và o trung há»c, mẹ xin nghỉ là m. Ngà y nà o cÅ©ng đứng ở cổng trưá»ng thi để là m “chá»— dá»±a tinh thần†cho cáºu bé Ä‘i thi. Äúng và o mùa Hạ, trá»i nắng cháy khét tóc. Ngưá»i mẹ nhẫn nại đứng dưới cái nắng hè gay gắt chá» con suốt mấy tiếng đồng hồ. Tiếng chuông hết giỠđã vang lên. Mẹ nghiêng ngưá»i đưa cho cáºu bé bình nước, dá»— dà nh cáºu bé uống. Bình trà nồng đượm, tình mẹ còn nồng đượm hÆ¡n. Nhìn bá» môi khô nẻ và khuôn mặt lấp lánh mồ hôi cá»§a mẹ, cáºu bé liá»n đưa bình trà trong tay má»i mẹ uống. Mẹ bảo: “Con uống nhanh lên. Mẹ không khát!†Mẹ nói dối lần thứ tư.
Sau khi cha lâm bệnh qua Ä‘á»i, mẹ vừa là m mẹ vừa là m cha. Vất vả vá»›i chút thu nháºp Ãt á»i từ nghá» may vá. Ngáºm đắng nuốt cay nuôi con ăn há»c, cái khổ không lá»i nà o kể xiết. Có chú sá»a đồng hồ dưới chân cây cá»™t Ä‘iện đầu ngõ biết chuyện, việc lá»›n việc nhá» chú Ä‘á»u tìm cách qua giúp má»™t tay. Từ chuyển than, gánh nước, giúp Ãt tiá»n cho gia đình cáºu bé. Con ngưá»i chứ đâu phải cây cá», thế nên lâu rồi cÅ©ng sinh tình cảm. Xóm giá»ng biết chuyện Ä‘á»u khuyên mẹ tái giá, chứ việc gì phải má»™t mình chịu khổ thế. Nhưng qua nhiá»u năm, mẹ vẫn thá»§ tiết như ngá»c, kiên quyết không Ä‘i “bước nữa.†Má»i ngưá»i khuyên thế nà o mẹ vẫn kiên quyết không nghe. Mẹ bảo: “Mẹ không yêu chú ấy.â€Â Mẹ nói dối lần thứ năm.
Sau khi cáºu bé và các anh chị tốt nghiệp đại há»c rồi Ä‘i là m. Mẹ đã nghỉ hưu nhưng vẫn tiếp tục là m những việc lặt vặt ở chợ để duy trì cuá»™c sống. Các con biết chuyện thưá»ng xuyên gá»i tiá»n vỠđể phụng dưỡng mẹ. Mẹ kiên quyết không nháºn. Tất cả tiá»n con gá»i vá», mẹ Ä‘á»u gá»i trả. Mẹ bảo: “Mẹ có tiá»n mà . Vả lại mẹ có chi tiêu gì đâu!â€Â Mẹ nói dối lần thứ sáu.
Cáºu bé ở lại trưá»ng dạy hai năm, sau đó thi Ä‘áºu há»c bổng khóa há»c thạc sÄ© ở má»™t trưá»ng đại há»c danh tiếng tại Hoa Kỳ. Sau khi tốt nghiệp, cáºu ở lại là m việc tại má»™t công ty nghiên cứu máy móc. Sống ở Mỹ má»™t thá»i gian, khi đã có Ä‘iá»u kiện hÆ¡n trước, cáºu muốn đưa mẹ qua Mỹ sống để phụng dưỡng mẹ tốt hÆ¡n. Nhưng lại bị mẹ từ chối. Mẹ bảo: “Mẹ không quen!â€Â Mẹ nói dối lần thứ bảy.
Nhiá»u năm trôi qua, mẹ lâm trá»ng bệnh, phải và o viện Ä‘iá»u trị. Khi con trai đáp máy bay từ nÆ¡i xa xôi vá» thăm mẹ, mẹ già đi nhiá»u và yếu quá rồi. Nhìn mẹ bị bệnh táºt dà y vò đến tháºp tá» nhất sinh, thấy con trai Ä‘au khổ vì thương xót mẹ. Mẹ lại bảo: “Con trai, đừng khóc, mẹ không Ä‘au đâu!â€Â Và đó là lá»i nói dối cuối cùng cá»§a mẹ!
Những lá»i nói dối đó cá»§a mẹ tháºt dá»… thương nhưng cÅ©ng tháºt thấm thÃa. Chuyện kể vá» ngưá»i mẹ như váºy, nhưng cÅ©ng có ý nói vá» ngưá»i cha. Gia đình là thế đó! Váºy thì là m sao có thể xác định các giá trị gia đình? Có thể đây là chÃn Ä‘iá»u chá»§ yếu đối vá»›i má»—i gia đình để luôn có được sá»± hà i hòa:
1. THUỘC VỀ NHAU – Cần thiết là má»—i thà nh viên Ä‘á»u cảm thấy mình được yêu thương, cảm thấy thuá»™c vá» nhau. Má»™t gia đình gắn kết vá»›i nhau khi má»—i ngưá»i Ä‘á»u thÃch ở bên nhau, dà nh thá»i gian rảnh để trò chuyện, là m việc, chia sẻ và dùng bữa vá»›i nhau. Tạo má»™t gia đình vững mạnh là điá»u cần thiết nhưng má»—i ngưá»i vẫn có những “khoảng riêng†nhất định cá»§a mình để là m những gì mình thÃch, miá»…n sao đừng thái quá.
2. LINH ÄỘNG – Gia đình nà o cÅ©ng có cách sinh hoạt riêng và có gia phong lá»… giáo. Thá»i khóa biểu và cấu trúc má»—i gia đình cÅ©ng khác nhau, nhưng phải là m sao vẫn giữ được những ná»n tảng đạo đức cÆ¡ bản. Äừng quá câu nệ và o luáºt, vì cà ng câu nệ và o luáºt thì ngưá»i ta cà ng trở thà nh khó tÃnh khó nết. TÃnh linh động rất cần thiết để là m cho gia đình hạnh phúc. Cha mẹ luôn cho mình đúng và bắt con cái là m theo ý mình, chắc chắn gia đình đó không thể nà o hạnh phúc.
3. TÔN TRỌNG – Äây là điá»u khó vá»›i cha mẹ. Tôn trá»ng không chỉ là ngưá»i nhá» tôn trá»ng ngưá»i lá»›n, mà ngưá»i lá»›n cÅ©ng phải tôn trá»ng ngưá»i nhá». Lá»›n hay nhá» Ä‘á»u có nhân vị. Cha mẹ cÅ©ng có lúc sai, vẫn cần phải biết xin lá»—i con cái. Và đó cÅ©ng là tôn trá»ng con cái. Tôn trá»ng nhau còn là nháºn biết và đánh giá cao tư tưởng hoặc quan Ä‘iểm cá»§a nhau, kể cả cảm xúc – yêu thương, tức giáºn, vui mừng, buồn bã, sợ hãi, lo lắng,… Má»—i ngưá»i là má»™t cá thể riêng biệt nhưng vẫn phải luôn duy trì gia đình là má»™t tổng thể.
4. CHÂN THẬT – Äây là ná»n tảng cá»§a má»i mối quan hệ: Vợ chồng, cha mẹ và con cái, anh chị em vá»›i nhau. Không chân tháºt thì không thể có mối liên kết thân thiết và không thể bá»n vững. Hãy khuyến khÃch sá»± chân tháºt bằng cách cố gắng tìm hiểu nhau và tôn trá»ng nhau, ngay cả khi có má»™t thà nh viên lầm lá»—i. Không chân tháºt sẽ xói mòn các giá trị gia đình.
5. THA THỨ – Nhân vô tháºp toà n. Không ai không có lầm lá»—i. Vì thế, luôn phải biết sẵn sà ng và mau mắn tha thứ. Tha thứ là má»™t chá»n lá»±a đúng đắn và cần thiết. Äừng nghÄ© tha thứ là m mình bị “lép vế.†Giả sá» có bị “lép vế†hoặc thua thiệt cÅ©ng chẳng sao, vì đó là nhưá»ng nhịn ngưá»i thân cá»§a mình. Äiá»u nà y có thể không dá»… thá»±c hiện vì nhiá»u ngưá»i trong chúng ta có khuynh hướng “đánh đồng†việc tha thứ vá»›i cách nói “không sao.†Nhưng lại hoà n toà n khác nhau. Cố nén sá»± cằn nhằn không thể tạo nên má»™t gia đình thân thiết nếu không tôn trá»ng nhau và tha thứ tháºt lòng. Cuá»™c Ä‘á»i không dà i để mà cứ “để bụng†những Ä‘iá»u mình cảm thấy không vừa ý!
6. HIẾU KỲ – Trẻ em có tÃnh hiếu kỳ tá»± nhiên, thÃch tò mò, ưa khám phá. Chúng hay há»i, thấy gì cÅ©ng muốn biết. Nhiá»u cha mẹ không cho con cái há»i, đó là sai lầm, má»™t phần có lẽ vì cha mẹ bị… “bÃ.†Thiết tưởng nên để chúng thắc mắc và cố gắng giải thÃch cho chúng, không giải thÃch được thì nhá» ngưá»i khác. Tò mò cÅ©ng là dạng khám phá. Ngăn cấm chúng thắc mắc sẽ là m chúng “cụt hứng,†ngại há»i, và rồi chúng mất dần sá»± tá»± tin. ChÃnh chúng ta ngà y xưa cÅ©ng váºy, bây giá» sao lại không cho chúng hiếu kỳ? Hiếu kỳ sẽ giúp nháºn xét, phân biệt cái đúng và cái sai, đó là kỹ năng quan trá»ng có thể há»c táºp và phát triển trong quá trình khám phá tÃnh hiếu kỳ.
7. GIAO TIẾP – Giao tiếp là nghệ thuáºt và khoa há»c. Không giao tiếp có thể dẫn đến hiểu lầm và không thá»a mãn – do đó cÅ©ng không hạnh phúc. Lá»— nhá» là m đắm thuyá»n. Những vấn đỠnhá» sẽ dần hình thà nh vấn đỠlá»›n, và rồi có thể xói mòn các mối quan hệ, xói mòn cả tình cảm gia đình. Giao tiếp không hẳn là phải nói chuyện. Có thể giao tiếp bằng nhiá»u cách: Ãnh mắt, thái độ, cá» chỉ, hà nh động, thể ngữ, lắng nghe,… Giao tiếp cÅ©ng có những mức độ và biên độ khác nhau – kể cả cưá»ng độ và cao độ.
8. TRÃCH NHIỆM – Ngưá»i ta đánh giá cao những ngưá»i sống có trách nhiệm. Bổn pháºn và trách nhiệm cÅ©ng phải há»c há»i. Äứa bé cần há»c cách xếp gá»n đồ chÆ¡i sau khi chÆ¡i xong, cách để gá»n quần áo, sắp xếp sách vở, giữ vệ sinh, cách cho chó ăn,… Nói chung là “há»c ăn, há»c nói, há»c gói, há»c mở.†à nghÄ©a cá»§a trách nhiệm sẽ theo chúng đến tuổi trưởng thà nh. Ngưá»i lá»›n sống có trách nhiệm sẽ không đòi há»i nhiá»u, biết quên mình mà quan tâm ngưá»i khác, biết sống công bình và yêu thương. Con ngưá»i như váºy thì má»›i có thể tạo láºp má»™t gia đình hạnh phúc thá»±c sá»±.
9. CẦU NGUYỆN – Cầu nguyện như hÆ¡i thở cá»§a sá»± sống, nhất là đối vá»›i các tÃn nhân. Tại sao cầu nguyện? Thánh Giacôbê nói: “Nếu ai trong anh em thiếu đức khôn ngoan thì hãy cầu xin Thiên Chúa, Ngưá»i sẽ ban cho. Vì Thiên Chúa ban cho má»i ngưá»i cách rá»™ng rãi, không quở trách. Nhưng ngưá»i ấy phải cầu xin vá»›i lòng tin không chút do dá»±, vì kẻ do dá»± thì giống như sóng biển bị gió đẩy lên váºt xuống. Ngưá»i ấy đừng tưởng mình sẽ nháºn được cái gì cá»§a Chúa: há» là kẻ hai lòng, hay thay đổi trong má»i việc há» là m.†(Gc 1:5-8) Thánh Phaolô cho biết: “Má»i ngưá»i đã phạm tá»™i và bị tước mất vinh quang Thiên Chúa, nhưng hỠđược trở nên công chÃnh do ân huệ Thiên Chúa ban không, nhá» công trình cứu chuá»™c thá»±c hiện trong Äức Kitô Giêsu.†(Rm 3:23-24)
Cầu nguyện không chỉ là điá»u cần thiết mà còn thá»±c sá»± là niá»m hạnh phúc cá»§a chúng ta, những ngưá»i có niá»m tin tuyệt đối và o Thiên Chúa Ba Ngôi. Hãy cố gắng duy trì việc cầu nguyện chung trong gia đình hằng ngà y.
Tuy nhiên, chúng ta cÅ©ng nên phân biệt má»™t chút vá» vấn đỠnà y: Sá»± tôn thá» (thá» phượng) khác vá»›i sá»± tôn sùng, sùng kÃnh hoặc tôn kÃnh. Sá»± tôn thá» chỉ thuá»™c vá» Thiên Chúa, và chúng ta không bao giá» tôn thá» con ngưá»i hoặc bất kỳ má»™t thụ tạo nà o mà chỉ tôn thá» má»™t Thiên Chúa mà thôi. Nhưng khi sá»± tôn thá» có dạng cầu nguyện, như trong Thánh lá»… và các nghi thức phụng vụ khác cá»§a Giáo Há»™i, không phải tất cả má»i lá»i cầu nguyện là sá»± tôn thá». Khi chúng ta cầu nguyện vá»›i các thánh, chúng ta xin các ngà i giúp đỡ chúng ta bằng cách cầu xin Thiên Chúa thay cho chúng ta, hoặc tạ Æ¡n các ngà i đã nguyện giúp cầu thay.
2. ÄẠO HIẾU
Ngưá»i ta có thể tá»± chá»n nhiá»u thứ, nhưng chắc chắn không ai có thể chá»n cha mẹ và sinh nháºt cho mình. Thiên Chúa dạy Ä‘iá»u răn thứ tư: “Hãy thảo kÃnh cha mẹ.†Còn Kinh Pháºt dạy: “Tá»™t cùng Thiện không gì bằng Có Hiếu, tá»™t cùng Ãc không gì bằng Bất Hiếu.†Äó là đạo là m ngưá»i. Dù là ai trong tôn giáo hay xã há»™i Ä‘á»i thưá»ng, từ kẻ cùng Ä‘inh trong xã há»™i tá»›i ngưá»i có quyá»n lá»±c cao nhất, trước tiên ngưá»i ta phải LÀM NGƯỜI – tức là giữ Äạo Là m Ngưá»i. Có là ông kia bà ná» thì vẫn xuất thân từ má»™t gia đình, cha mẹ rất bình thưá»ng. Không giữ trá»n Äạo Là m Ngưá»i thì đó là kẻ bất nhân, đáng bị nguyá»n rá»§a.
Hiếu cÅ©ng là má»™t đạo: Äạo Hiếu. Nói chung, Äạo là đưá»ng ngay nẻo chÃnh mà ai cÅ©ng phải bước theo suốt Ä‘á»i. Cuá»™c sống luôn có nhiá»u bất trắc, nhất là ba thù – xác thịt, thá»i gian và ma quá»·. Vì thế, chúng ta rất cần Thiên Chúa. Thánh Vịnh gia cầu nguyện: “Lạy Chúa, kẻ thù con Ä‘ang rình sẵn, xin lấy đức công chÃnh cá»§a Ngà i mà hướng dẫn con, xin san phẳng lối cá»§a Ngà i để con tiến bước. Xin dạy con đưá»ng nẻo Ngà i, lạy Chúa, dẫn con Ä‘i trên lối phẳng phiu, vì có những ngưá»i Ä‘ang rình ráºp.†(Tv 5:9 và Tv 27:11)
Chỉ có “đưá»ng chân lý và lá»i dạy dỗ†cá»§a Thiên Chúa là tuyệt đối mà chúng ta phải theo, bởi vì chÃnh Ngà i là “Thiên Chúa cứu độ†duy nhất cá»§a nhân loại. (Tv 25:5) Tình thương cá»§a cha mẹ rất bao la, chúng ta không thể hiểu nổi, nhưng tình thương cá»§a Thiên Chúa còn hÆ¡n như thế: “Dầu cha mẹ có bá» con Ä‘i nữa thì hãy còn có Chúa đón nháºn con.†(Tv 27:10)
Trong má»™t buổi phát sóng cá»§a chương trình “Bạn Hãy Nói Vá»›i Chúng Tôi†(hằng ngà y phát lúc 22 giá» 30 trên kênh VOV, hệ 2) có má»™t câu chuyện tháºt thương tâm vá» tình mẫu tá». Nghe xong chắc hẳn ai cÅ©ng phải “nóng máu†mà thương cho bà cụ và căm phẫn đứa con “mặt ngưá»i, dạ thú†kia!
Bà cụ đã 81 tuổi, ở Hà Ná»™i – rất tiếc là nhà đà i không cho biết tên tuổi và nÆ¡i ở cụ thể, có lẽ vì lý do “tế nhị.†Chồng bà đã mất lâu. Bà má»™t mình nuôi 3 đứa con: Äứa con trai lá»›n là con nuôi, 53 tuổi; đứa con thứ hai 45 tuổi; và đứa con gái thứ ba 42 tuổi. Các con bà đã có gia đình riêng. Cha mẹ luôn yêu thương con cái. Äối vá»›i ngưá»i miá»n Bắc và miá»n Trung, cha mẹ yêu con đến ná»—i quên mình và không mong con cái sẽ Ä‘á»n đáp – nhưng ngưá»i miá»n Nam thì nuôi con và hy vá»ng chúng sẽ Ä‘á»n đáp. Vá»›i bà cụ Ä‘au khổ kia cÅ©ng coi con trai là “cá»§a để dà nh†– vì dân Việt thưá»ng ảnh hưởng sâu nặng quan niệm “nhất nam viết hữu, tháºp nữ viết vô†(má»™t con trai coi là “cóâ€, mưá»i con gái coi như “khôngâ€).
Äứa con nuôi và cô con gái út không có vấn đỠgì. Äứa con trai 45 tuổi do bà rứt ruá»™t đẻ ra lại có vấn đỠnghiêm trá»ng. Suốt 19 năm anh ta lấy vợ thì bà ăn riêng 18 năm, dù ở chung nhà . Vì tuổi cao sức yếu, nay ốm mai Ä‘au, bà má»›i ăn chung và “lệ thuá»™c†và o vợ chồng anh ta khoảng 1 năm nay. Khi bà nằm bệnh viện, anh ta thưá»ng xuyên và o thăm và “rỉ tai†khiến bà ký giấy cho xong, vì bà quá mệt má»i cả tinh thần lẫn thể lý. Thế là anh ta tráo trở, là m sổ đỠvà tách há»™ khẩu, đất Ä‘ai do anh ta đứng tên. Anh ta đã lừa chÃnh mẹ ruá»™t mình!
Chuyện không chỉ váºy. Hằng ngà y, anh ta luôn “kiếm chuyện†la hét bà , má»i thứ Ä‘á»u đổ lá»—i cho bà , tháºm chà là đánh Ä‘áºp bà như cÆ¡m bữa mà không há» thương tiếc. Cô con dâu là giáo viên cấp I (sic!), cô đã không can ngăn chồng là m ác mà còn “đổ dầu và o lá»a.†Cô ta cÅ©ng kiếm chuyện “đá thúng đụng nia, đá mèo khoèo rế,†và o hùa vá»›i chồng để hà nh hạ mẹ. Cứ đến bữa cÆ¡m thì cô ta lại la rầy đứa con: “Già rồi còn ngu.†Và rồi không biết cô con dâu giáo viên “to nhá»â€ vá»›i chồng thế nà o mà anh ta tức tốc vá» nhà tát bà cụ mấy cái, rồi Ä‘uổi bà cụ ra khá»i nhà . Cô giáo mà ác độc như váºy thì là m sao dạy há»c trò vỠđạo lý con ngưá»i? Tháºt kinh tởm đối vá»›i những ngưá»i con như váºy!
Cô con gái út nhiá»u lần khuyên can anh nhưng vô Ãch. Anh ta còn dõng dạc tuyên bố: “Quyá»n ở tay ông, lôi thôi ông Ä‘uổi khá»i nhà . Có tiá»n không chịu bá» ra, chết ông bá» thối.†Nghe những lá»i anh ta nói mà “nổi da gà †và “rởn tóc gáy.†Vì tham lam mà anh ta bất chấp đạo lý là m ngưá»i, đạo là con vá»›i mẹ mình! Tháºt váºy, lòng tham không há» có đáy, “dù đá có biến thà nh và ng thì lòng ngưá»i vẫn không thá»a mãn.†(Ngạn ngữ Trung Hoa)
Balze nháºn định: “Lòng Mẹ là vá»±c sâu mà dưới đáy luôn có sá»± bao dung.†Thế nhưng bà cụ kia đã chịu đựng quá nhiá»u, bà đã kiệt sức, cuối Ä‘á»i mà bà không được thanh thản. Và nay bà là m đơn kiện đứa con “trá»i đánh†đó, nhưng chắc hẳn lòng ngưá»i mẹ đó vẫn còn băn khoăn, bởi vì bà không biết mình là m váºy có quá đáng không.
Ước mong sao những ngưá»i con hãy tỉnh thức mà báo hiếu phần nà o vá»›i song thân phụ mẫu – dù không bao giá» có thể Ä‘á»n Æ¡n đáp nghÄ©a đủ, nếu không sẽ không còn cÆ¡ há»™i, vì Petit Sein đã xác định: “Cái chết cá»§a ngưá»i mẹ là ná»—i Ä‘au buồn thứ nhất khi ngưá»i ta khóc mà không có mẹ bên cạnh dá»— dà nh.â€
Như đã nói, ngưá»i ta có thể chá»n nhiá»u thứ nhưng không thể chá»n cha mẹ, dù cha mẹ có thế nà o thì vẫn là ngưá»i sinh thà nh và dưỡng dục, dù con có lá»›n mấy (thà nh cha mẹ, thà nh ông bà ) thì cÅ©ng vẫn là con cá»§a cha mẹ mình. Công lao sinh dưỡng lá»›n lao lắm:
Công cha nặng lắm, ai ơi!
NghÄ©a mẹ bằng trá»i chÃn tháng cưu mang.
Ngưá»i ta có thể tìm lại được nhiá»u thứ đã mất, nhưng không bao giá» tìm lại được cha mẹ đã mất. Khi các ngà i qua Ä‘i, không còn trên cõi Ä‘á»i nà y, chúng ta sẽ cảm thấy hụt hẫng, trống vắng, để rồi…
Chiá»u chiá»u ngó ngược ngó xuôi,
Ngó không thấy mẹ, bùi ngùi nhớ thương!
Chữ Hiếu lá»›n lao và quan trá»ng lắm. Chẳng ai trả công sinh dưỡng đúng mức cho cha mẹ, mà chÃnh các ngà i cÅ©ng chẳng mong con cái đáp Ä‘á»n, nhưng là m ngưá»i phải biết đạo là m ngưá»i, và là m con phải biết đạo là m con – dù ngưá»i đó là ai:
Lo đêm rồi lại lo ngà y,
Ở sao hiếu thảo cho tà y pháºn con.
Kinh Thánh cho biết lá»i khuyên cá»§a ông Tô-bÃt nói vá»›i con trai là Tô-bi-a: “Con hãy chôn cất cha cho tá» tế. Hãy thảo kÃnh mẹ con và đừng bá» rÆ¡i ngưá»i bao lâu ngưá»i còn sống. Con hãy ăn ở đẹp lòng ngưá»i và đừng là m Ä‘iá»u chi phiá»n lòng ngưá»i cả. Nà y con, con phải nhá»› rằng mẹ con đã trải qua bao ná»—i ngặt nghèo vì con, khi con còn trong dạ mẹ. Khi ngưá»i mất, con hãy chôn cất ngưá»i ngay bên cạnh cha, trong cùng má»™t phần má»™.†(Tb 4:3-4)
Sách Huấn Ca là kho tà ng quý giá, đây là má»™t trong các lá»i dạy liên quan Hiếu Äạo: “Hỡi các con, hãy nghe cha đây, và là m thế nà o để các con được cứu độ. Äức Chúa là m cho ngưá»i cha được vẻ vang vì con cái, cho ngưá»i mẹ thêm uy quyá»n đối vá»›i các con.†(Hc 3:1-2)
Và đây là ba Ä‘iá»u đơn giản mà thâm thúy vá» triết lý sống vá» gia đình được ghi trong sách Châm Ngôn:
[1] Thà bữa rau bữa cháo mà yêu thương nhau còn hÆ¡n mâm cao cá»— đầy mà bất hòa bất thuáºn. (Cn 15:17)
[2] Thà ăn mẩu bánh khô mà được êm ấm còn hÆ¡n đầy yến tiệc mà nhà cá»a bất hòa. (Cn 17:1)
[3] Thà nghèo túng mà sống vẹn toà n, còn hơn điêu ngoa mà ngu ngốc. (Cn 19:1)
TRẦM THIÊN THU
[Äăng báo ÄMHCG số 409, tháng 09-2020, Dòng Chúa Cứu Thế xuất bản tại Hoa Kỳ]