Linh mục Keith Beaumont, Há»™i Dòng Oratoire Thánh Phillip Nêri, Chá»§ tịch Há»™i những ngưá»i bạn cá»§a Newman tại Pháp
Như chúng ta biết, phong chân phước là giai Ä‘oạn áp chót trước việc phong thánh. Nhưng có má»™t giai Ä‘oạn sau đó mà chỉ má»™t thiểu số nhỠ– tổng cá»™ng ba mươi ba tất cả -, trong đó có ba phụ nữ (trong khi chỠđợi có thêm Edith Stein?). Äó là việc tuyên bố vị thánh đó được công nháºn là “Thánh Tiến sÄ© Giáo há»™iâ€, những ngưá»i mà việc giảng dạy (tiếng la-tinh là doctrina) được công nháºn là có thẩm quyá»n cụ thể.
Chữ “phong thánh†từ tiếng hy-lạp kanôn, có nghÄ©a đầu tiên là cây sáºy, sau đó là thước Ä‘o và cuối cùng là chuẩn má»±c. Tất cả các ý nghÄ©a cá»§a chữ “canon†đá»u có cùng nguồn gốc, dù đó là chữ “canon†cá»§a Kinh Thánh (các sách được Giáo há»™i công nháºn là sách “quy Ä‘iển†được xem là sách chuẩn má»±c cho đức tin kitô giáo), hoặc chữ “canon là khẩu súng†(chế tạo “canon†bắn đạn đại bác hay trái phá Ä‘á»u phải là m đúng tiêu chuẩn cá»±c kỳ chÃnh xác, nếu không thì kim loại có thể nổ!), hoặc đơn vị Ä‘o lưá»ng “canonâ€Â dùng để uống (phải được kiểm soát chặt chẽ!). Như thế khi “phong thánh†ai, Giáo há»™i giá»›i thiệu vá»›i tÃn hữu ngưá»i đó là “chuẩn má»±c†hay “gương mẫu†cá»§a Ä‘á»i sống kitô. (Tất nhiên Giáo há»™i cÅ©ng đỠxuất há» như ngưá»i “chuyển cầuâ€; và “chức năng†chÃnh cá»§a ngưá»i được phong thánh, theo tu từ há»c, là để tạo má»™t khuôn mẫu hoặc má»™t chuẩn má»±c cho các tÃn hữu kitô khác.)
Nhưng trong trưá»ng hợp Hồng y John Newman, chúng ta sẽ “phong thánh†theo như thế nà o. Chung chung, đó là đá»i sống cá»§a vị thánh được đỠnghị là “gương mẫu†hoặc “chuẩn má»±câ€. Như thế tôi không nghi ngá» gì vá» sá»± thánh thiện trong Ä‘á»i sống cá»§a Hồng y Newman. Nhưng ngà i cÅ©ng là nhà văn, nhà tư tưởng – ngà i là tác giả cá»§a hÆ¡n bốn mươi quyển sách, không nói đến hÆ¡n hai chục ngà n bức thư được công bố thà nh 32 táºp đồ sá»™ vừa được kết thúc. Như thế ngà i không chỉ là má»™t trong các tư tưởng gia lá»›n cá»§a kitô giáo thá»i hiện đại mà ngà i còn là báºc thầy, nhà hướng dẫn tâm linh ngoại hạng. Sức mạnh cá»§a trà thông minh, tầm vóc văn hóa rá»™ng lá»›n, nháºn thức tâm lý sáng suốt và đôi khi đáng sợ, kiến thức sâu sắc vá» Kinh Thánh, vá» các bà i viết cá»§a các Giáo phụ, sá»± phong phú vá» kinh nghiệm riêng cá»§a ngà i vá» Thiên Chúa khi còn sinh thá»i đã là m cho ngà i giúp được hà ng ngà n ngưá»i khi há» Ä‘i tìm ngưá»i để cố vấn thần há»c và thiêng liêng cho mình. Và ngà y nay tác phẩm đồ sá»™ cá»§a ngà i vẫn còn tiếp tục giữ vai trò nà y cho hà ng triệu triệu ngưá»i trên thế giá»›i.
Hồng y Newman đã là m việc cáºt lá»±c để canh tân hai Giáo há»™i, trước hết là Giáo há»™i Anh giáo, sau là Giáo há»™i công giáo – việc ngà i chuyển từ giáo há»™i nà y qua giáo há»™i kia là má»™t cắt đứt kinh khá»§ng vá» mặt cá nhân, nhưng Ä‘iá»u nà y lại cho thấy đây là má»™t sá»± kế tiếp hoà n hảo vá» mặt trà tuệ và thiêng liêng. Ngà i nổi báºt trong nhiá»u thể loại văn chương – các bà i giảng (12 táºp đã được xuất bản), các tác phẩm thần há»c, lịch sá» (đặc biệt vá» các tÃn hữu kitô đầu tiên và các Giáo phụ), má»™t tiểu sá» thưá»ng được so sánh vá»›i Lá»i thú tá»™i cá»§a Thánh Âugutinô, hai quyển sách vá» suy tư giáo dục đại há»c, các tác phẩm thi ca, cầu nguyện, suy niệm và hai tiểu thuyết. Tư duy thần há»c cá»§a ngà i – đã được khẳng định nhiá»u lần – có ảnh hưởng sâu Ä‘áºm đến Công đồng Vatican II qua các nhà thần há»c có ảnh hưởng đến Công đồng như các linh mục Congar và de Lubac, Hồng y Mỹ John Courtney Murray, kiến trúc sư trưởng cá»§a Bản tuyên ngôn vá» Tá»± do tôn giáo, và nhà thần há»c trẻ Joseph Ratzinger, ngưá»i rất ấn tượng vá»›i suy nghÄ© cá»§a Newman trong thá»i gian há»c ở chá»§ng viện. Hồng y Newman đã giúp Giáo há»™i là m phong phú thêm tư tưởng cá»§a mình vá» bản chất cá»§a ý thức, vá» sá»± phát triển há»c thuyết, vá» bản chất cá»§a Giáo há»™i (hÆ¡n má»™t thế ká»· trước thông Ä‘iệp Mystici Corporis cá»§a Äức Piô XII năm 1943, ngà i chá»§ trương khái niệm Giáo há»™i là “nhiệm thể Chúa Kitôâ€), vá» vai trò cá»§a giáo dân và vá» cái mà Công đồng sẽ gá»i là “lá»i kêu gá»i phổ quát cho sá»± thánh thiệnâ€.
Nhưng Newman là má»™t cái gì khác hÆ¡n là nhà thần há»c văn phòng. Ngưá»i ta đã nói rất đúng vá» ngà i, trên tất cả ngà i là “mục tá» cá»§a tâm hồnâ€. Thần há»c cá»§a ngà i là phục vụ Ä‘á»i sống tâm linh. Có thể nói ngà i giúp chúng ta “nghĩ†vá» Chúa tốt hÆ¡n để cầu nguyện và tìm kiếm Chúa tốt hÆ¡n. Ngà i giúp chúng ta tìm thấy má»™t tầm nhìn vá» Ä‘á»i sống kitô hữu gồm ba “chiá»u kÃch†được thấm nháºp và o nhau: theo ngà i, ngưá»i kitô hữu không những chỉ là “ngưá»i tinâ€, không những chỉ là ngưá»i Ä‘i tìm để sống theo má»™t số giá trị, nhưng – như trong má»™t bà i giảng Anh giáo – là “ngưá»i có ý thức sá»± hiện diện cá»§a Chúa trong lòng mình má»™t cách máºt thiếtâ€.
Äâu là “chá»— đứng“ cá»§a tư tưởng và tác phẩm cá»§a ngà i ngà y nay? Má»™t đối chiếu vá»›i chức hồng y cá»§a Newman có thể là m sáng tá» Ä‘iá»u nà y. Khi ngà i được Äức Lêô XIII phong hồng y năm 1879, niá»m vui ngà i cảm nháºn không phải là niá»m vui thá»a mãn cá nhân nhưng niá»m vui đến từ việc cuối cùng mình được công nháºn, tư tưởng và giảng dạy cá»§a mình được chứng thá»±c mà từ hai mươi hay ba mươi năm “những ngưá»i công giáo thá» Æ¡ hoặc kÃch động†đã cho là “dị giáoâ€. Ngà i nghÄ©, thêm má»™t lần nữa và cho mãi mãi, chức hồng y cá»§a ngà i chứng tá» cho thấy các sách cá»§a mình “xứng đáng được tin tưởngâ€.
Tất nhiên ngà y nay vấn đỠnà y không còn được đặt ra, ngà i không còn bị nghi ngá» vá» tÃnh chÃnh thống trong tư tưởng cá»§a mình. Nhưng ngưá»i công giáo có quan tâm đến các bà i viết cá»§a ngà i như nó đáng được quan tâm không? Ngưá»i ta có còn Ä‘á»c không?
Vì thế việc phong thánh cho Hồng y Newman gắn liá»n vá»›i khả thể công nháºn ngà i là Tiến sÄ© Giáo há»™i mà đó là điá»u kiện tiên quyết không thể thiếu. Gần như tất cả các giáo hoà ng cá»§a thế ká»· 20 bắt đầu từ Äức Piô XII Ä‘á»u mong muốn Hồng y Newman được phong là m Tiến sÄ© Giáo há»™i. Äức Phaolô-VI và Äức Gioan-Phaolô II cả hai Ä‘á»u muốn phong thánh Hồng y Newman và muốn chÃnh mình là ngưá»i tuyên bố Ä‘iá»u nà y nhưng khi đó hồ sÆ¡ chưa sẵn sà ng. Và chúng ta biết đó cÅ©ng là ước muốn mãnh liệt cá»§a Äức Bênêđictô XVI, ngưá»i đầu tiên đã là m má»™t ngoại lệ mà chÃnh ngà i khi là giáo hoà ng đã đưa ra nguyên tắc, theo đó Äức Thánh Cha sẽ không còn chá»§ sá»± lá»… phong chân phước mà chỉ chá»§ sá»± các lá»… phong thánh. Ngà y 19 tháng 9 năm 2010, trong má»™t chuyến Ä‘i thăm nước Anh, Äức Bênêđictô XVI đã chá»§ sá»± lá»… phong chân phước cho Hồng y Newman tại nhà thá» Birmingham. Äó là lần phong chân phước đầu tiên, và là lần duy nhất cùng vá»›i lần phong chân phước Äức Gioan-Phaolô II ngà y 1 tháng 5 năm 2011 trong triá»u giáo hoà ng cá»§a ngà i. Trong chuyến Ä‘i nà y Äức Bênêđictô XVI đến thăm Há»™i Dòng Oratoire Thánh Phillip Nêri ở khu vá»±c Edgbaston, nÆ¡i Hồng y Newman ở từ năm 1854 đến khi ngà i qua Ä‘á»i năm 1890.
Việc phong chân phước và sắp tá»›i là phong thánh cho Hồng y Newman chỉ mang trá»n vẹn ý nghÄ©a khi ngà i được phong là m Tiến sÄ© Giáo há»™i. Khi đó chúng ta buá»™c phải chú ý đến tác phẩm cá»§a ngà i, chÃnh xác đến việc giảng dạy cá»§a ngà i.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Phanxicovn

