Trong mối chằng chịt xảo trá của nói dối

Bức tượng Quỷ Cám dỗ ở nhà th� chính tòa Strasbourg

Những sự kiện khủng khiếp khác nhau cho thấy những việc có thể xảy ra đưa đến sự leo thang của nói dối. Sự tráo trở của ngôn ngữ bóp méo sự thật có thể đưa đến thói quen. Dưới mắt của ngư�i nói dối không ngừng thì thực tế sai lầm còn thật hơn sự thật.

Một vài sự việc bi thảm đặt chúng ta đối diện với chính các yếu đuối của mình, dù nó bị phủ dưới làn tro, một ngày nào đó có thể đưa chúng ta đến các bi bịch giống hệt nhau nếu chúng ta không cẩn thận.

Một tội ác ghê tởm

Một vài tuần trước đây tin tức đưa trở lại vụ giết ngư�i khủng khiếp của ông Jean-Claude Romand, ngư�i mà năm 1993 ông đã lạnh lùng giết vợ và hai con, sau đó giết cha mẹ trước khi cố giết ngư�i tình cũ của mình, cuối cùng ông để bà sống, có lẽ do một sự thương hại nào đó chợt đến. Câu chuyện giết ngư�i khủng khiếp này vẫn sẽ là một vụ rất tầm thư�ng, nếu trên thực tế, nguồn gốc của vụ giết ngư�i điên rồ này không tìm ra lý do của nó trong l�i nói dối được dựng lên như một tượng đài, năm này qua năm khác, trong vòng 18 năm. Ngư�i đàn ông này thông minh, đáng yêu, rõ ràng ông thành công trong h�c tập, trong ngh� nghiệp và trong cuộc sống gia đình, ông đã phịa ra một nhân vật để phù hợp với những gì mà ông mong muốn ở chính mình, và những gì ngư�i khác mong ch� ở ông, ít nhất là trong trí tưởng tượng của ông. Trong khi ông thất bại ngay từ đầu khi ông h�c y khoa, nhưng trong vòng 12 năm ông nghĩ ông đã h�c xuất sắc, được làm nội trú ở Paris và được thâu nhận như một bác sĩ và nghiên cứu gia ở Tổ chức Y tế Thế giới (OMS) ở Genève. Ông lập gia đình với một dược sĩ, bà chẳng thấy gì hết, nghĩ rằng chồng mình tham dự các buổi hội thảo quốc tế trên thế giới, thật sự ông dành hết cả thì gi� ở các bãi đậu xe để ngư�i ta tưởng ông làm việc, ông mượn ti�n ngư�i này ngư�i kia nói là để đầu tư rất có lợi, lấy ti�n ngư�i này trả cho ngư�i kia, một cái vòng luẩn quẩn vô tận.

Vòng xoáy của nói dối

Nói dối leo thang tạo thành vòng xoáy như Tháp Babel trên các tranh vẽ, việc nói dối này có thể kéo dài lâu nữa nếu không có ngày một trong các bạn của ông không thấy tên ông trong danh sách của thành viên Tổ chức Y tế Thế giới, sau khi vợ ông ngạc nhiên vì mãi không có được số điện thoại ngh� nghiệp của chồng mình. Biết mình sắp bị phát hiện, ông bị ngư�i tình cũ đòi ti�n, bà là nha sĩ v� hưu, bà giao hết ti�n tiết kiệm của mình để ông sinh lợi nhưng không bao gi� thấy lại đồng ti�n này. �ể tránh mất mặt, ông thấy không còn giải pháp nào hơn là giết tất cả những ngư�i ông yêu thương: ông giết vợ với cái chày làm bánh, dùng súng các-bin giết hai con, cha mẹ và con chó, còn với ngư�i tình cũ thì ông thắt cổ, nhưng rồi ông để bà sống với đi�u kiện bà không được tiết lộ gì, tất cả trong vòng hai ngày, sau đó ông dùng thuốc ngủ và đốt nhà. Nhưng nhân viên cứu h�a đến kịp để thấy thảm h�a, xác vợ và hai con, còn ông thì bị hôn mê. Bị kết án v� hành động của mình đã phạm trong lúc “buồn bã cực kỳ� do chứng bịa chuyện bệnh lý, ông bị kết án tù chung thân với th�i gian cấm cố 22 năm, giai đoạn này chấm dứt năm 2015. Cuối năm 2018 ông xin được tự do có đi�u kiện sau 26 năm ở tù và hạnh kiểm của ông được cho là không trách vào đâu được. Khả năng có thể trả tự do cho ông đã gây ra các phản ứng tiêu cực rất mạnh mẽ và các nhà báo đã làm sống lại vụ này.

Trong mâu thuẫn của tâm hồn

Làm thế nào mà một ngư�i b� ngoài có vẻ bình thư�ng, lại có thể hành động đến mức đó, nhất là tự dựng cho mình một đ�i sống không có thật, càng ngày nói dối càng chồng chất để rồi mình bị giam hãm vào đó? Vụ của ông Xavier de Ligonnès gần đây cũng bí ẩn như vậy. Tất cả giải thích bằng mối chằng chịt. �i�u này cũng đúng cho tất cả tội lỗi và các tật xấu, nhưng sự chằng chịt của nói dối thì xảo trá hơn vì nó dùng các mảnh sự thật và có thể được biện minh dưới một vài khía cạnh.

Thánh Âugutinô nhấn mạnh bản chất của nói dối không phải ở trong ý muốn lừa dối, cũng không phải ở việc nói sai nhưng là trong mâu thuẫn của tâm hồn với l�i nói của mình: “Ngư�i nói dối nghĩ một chuyện trong tâm hồn và diễn tả thành một chuyện khác bằng l�i hay bằng cử chỉ� (Lib.de mendac. XX). Thánh Tôma Aquinô trong Tổng luận Thần h�c, IIa-IIae, q.110, art.2 dùng lại ý của Thánh Âugutinô khi ngài chia l�i nói dối thành ba loại: những l�i nói dối để làm ơn, “để cứu rỗi và trong lợi ích cho một ngư�i�; những l�i nói dối vui vẻ, “nói để đùa�; và những l�i nói dối độc hại, “nói vì ác ý�.

Sự quyến rũ của Quỷ Cám dỗ

Sự leo thang của nói dối mà chúng ta quan tâm ở đây dư�ng như không thuộc v� bất cứ loại nào trong ba loại trên, có thể giới hạn ở loại thứ nhất, ngư�i nói dối là ngư�i có lợi cho việc nói dối của mình. Thật ra mối chằng chịt có nguồn gốc của nó từ Satan, ngư�i cha của nói dối mà Sách Thánh đã mô tả. �ây không còn là một lỗi do cố ý nhưng là một trạng thái trở thành trạng thái của cuộc sống và một bản chất thứ nhì còn mạnh hơn đ�i sống thực và bản chất này bị hư đi, nhưng vẫn là bản chất con ngư�i. Một trong các bức tượng ở nhà th� chính tòa Strasbourg nói lên biểu tượng của nói dối: Quỷ Cám dỗ là hình ảnh chàng trai trẻ duyên dáng, tươi cư�i, quyến rũ, ăn mặc thanh lịch, tay cầm trái cấm m�i m�c nhưng vẻ b� ngoài này che giấu thực tế, sau lưng nó là một đàn rắn, cóc và những con vật bẩn thỉu. Nó chỉ có thể lừa bằng cách nói dối v� bản chất của mình, tạo một nhân vật không phải là chính mình.

�ể thực sự nói dối, phải biết sự thật và đủ khôn khéo hay vặn vẹo để biến đổi nó, làm biến dạng nó. Thư�ng thư�ng, tại nguồn gốc của nói dối là một mảnh của sự thật, nhanh chóng bị phá hủy và và bị nuốt chửng bởi mong muốn nói xấu, làm hại, đánh bóng. Các nhà ngụy biện là những binh đoàn ở khắp nơi, h� là bậc thầy trong nghệ thuật lừa đảo bằng l�i. Kẻ nói dối leo thang là ngư�i ngụy biện chuyên nghiệp, hoặc vì di truy�n, vì bệnh hay cố ý.

Sự tráo trở của ngôn ngữ

Trong mối chằng chịt của nói dối là sự tráo trở của ngôn ngữ được dùng trong m�i trư�ng hợp để nói như thật cái gì sai, hoặc nói như thật cái gì không có. Ngôn ngữ như một loại gương của thế giới và dùng ngôn ngữ sai là làm bể tấm gương, hoặc ít nhất là làm m� nó. �ó là lý do vì sao không một l�i nói dối nào là vô hại, m�i nói dối đ�u là tội. Qua l�i nói dối, đó là muốn lừa ngư�i khác v� thực tế của thế giới, làm mù quáng ngư�i khác và vì thế sớm muộn gì cũng dẫn chính mình đến việc nói dối để có lợi, để cho mình một địa vị mà mình không có, để ở trên bệ th� như một vị thần. Satan, là tạo vật cũng như thiên thần, nó đã ch�n sự dữ bằng cách nói dối với chính mình v� con ngư�i thật của mình. Nó không muốn mình lệ thuộc, dù nó đẹp nhất trong các thiên thần. Nó tự cho nó là Chúa.

Vì thế chúng ta không ngạc nhiên khi thấy một số ngư�i tự xây mình thành những nhân vật mà h� hoàn toàn không h� nhận ra khi vận tốc đầu tiên đi qua. Mối chằng chịt làm phần còn lại và không thể quay trở lại vì thực tế giả tạo tạo ra do nói dối dưới mắt ngư�i nói dối lại thật hơn so với sự thật. Chính con rắn cắn đuôi mình và bị ngạt do chính chất độc của nó. Trong phiên tòa năm 1996, ông Jean-Claude Romand mô tả hoàn hảo đi�u đã thúc đẩy ông bước vào con đư�ng địa ngục này: “Khi bị ở trong mối chằng chịt là không được làm thất v�ng, thì l�i nói dối đầu tiên kéo theo l�i nói dối kế tiếp và như thế suốt cả một đ�i.� Nhà văn Jean de La Fontaine trong ngụ ngôn Con chim Ưng, con Lợn lòi và con Mèo đã viết một cách khôn ngoan đại ý, “có ý xấu thì sẽ có l�i lẽ phản trắc.�

�ừng ai nghĩ rằng mình sẽ không bị leo thang như vậy. Việc sử dụng đúng ngôn ngữ luôn là đi�u cần thiết hàng đầu để không rơi vào tình trạng mê cung của bóng tối, ở đó những ngư�i quen nói dối sẽ than khóc vô tận.

 

Linh mục Dòng Tên Jean-François Thomas

Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch

Phanxicovn