Giữa má»™t thế giá»›i đầy dẫy những rối ren, má»™t thế giá»›i bị chi phối bởi những ngẫu thần má»›i là tiá»n tà i, danh vá»ng và quyá»n lá»±c; má»™t hệ thống chÃnh trị thay vì phục vụ; những bạo động và bất bình đẳng Ä‘ang diá»…n ra trà n lan khiến con ngưá»i dần ngáºp sâu và o những vòng xoáy cá»§a sá»± tục hóa, nhất là đối vá»›i ngưá»i trẻ. HÆ¡n lúc nà o hết, gia đình luôn đóng vai trò quan trá»ng trong việc giáo dục đức tin, tri thức và nhân cách cho ngưá»i trẻ, để những “tương lai cá»§a xã há»™i†dần bước Ä‘i trên những đôi chân vững chắc trong hà nh trình cuá»™c Ä‘á»i.
Như chiếc thuyá»n kia Ä‘i mãi, Ä‘i mãi rồi cÅ©ng có lúc trở vá» vá»›i nÆ¡i mà nó xuất phát. Má»—i ngưá»i trong chúng ta ai cÅ©ng có má»™t chốn để trở vá», đó là gia đình. Gia đình là nÆ¡i ta sinh ra, lá»›n lên và trưởng thà nh. Gia đình cÅ©ng là nÆ¡i để ta được sống trong vòng tay yêu thương cá»§a ngưá»i thân; cho ta những kiến thức, kinh nghiệm để vững tâm bước và o Ä‘á»i. Trong há»c thuyết Công giáo Docat, Äức Phanxicô đã nói: “Gia đình là ná»n tảng cá»§a xã há»™i†phần nà o nói lên vai trò cá»§a gia đình đối vá»›i ngưá»i trẻ trong thá»i đại hôm nay. Vá»›i sá»± hữu hạn cá»§a mình, ngưá»i viết xin được trình bà y vai trò cá»§a gia đình đối vá»›i ngưá»i trẻ dưới 3 góc độ: (1) Vai trò cá»§a gia đình trong việc định hướng ngưá»i trẻ; (2) Vai trò trong việc giáo dục tri thức; (3) Vai trò trong việc giáo dục nhân cách.
Trước hết, theo từ Ä‘iển Công giáo, gia đình là má»™t nhóm ngưá»i có liên hệ vá»›i nhau do hôn nhân và máu má»§. Trong gia đình thưá»ng há»™i tụ các thà nh phần như: ông bà , cha mẹ và con cái…Thứ đến, “gia đình là ná»n tảng cá»§a xã há»™i†vì gia đình là tế bà o, là chi thể cá»§a xã há»™i. Gia đình tốt thì xã há»™i má»›i tốt. Không có gia đình tái tạo ra con ngưá»i để xây dá»±ng xã há»™i thì xã há»™i cÅ©ng không thể tồn tại và phát triển được. Gia đình cÅ©ng là nÆ¡i ươm mầm những Æ¡n gá»i cho Giáo há»™i. Do đó, vai trò cá»§a gia đình là hết sức quan trá»ng đối vá»›i xã há»™i, nhất là đối vá»›i thà nh phần giá»›i trẻ hôm nay.
Như ngá»n hải đăng chỉ đưá»ng cho tà u thuyá»n trong đêm tối, bất cứ gia đình nà o cÅ©ng có vai trò định hướng cho con cái cá»§a mình. Từ khi được sinh ra, ngưá»i trẻ được gia đình gieo mầm đức tin để sống đúng vá»›i con đưá»ng chân lý mà Thiên Chúa má»i gá»i: “Ai tin và o tôi thì sẽ có sá»± sống Ä‘á»i Ä‘á»i†( Ga 3,14-2). Gia đình là nÆ¡i truyá»n dạy niá»m tin và có trách nhiệm loan báo Tin Mừng cho con cái thông qua việc giáo dục và thá»±c hà nh Ä‘á»i sống cá»§a mình. Má»—i gia đình cần giá»›i thiệu khuôn mặt má»™t Äức Kitô đã chịu hiến thân là m giá chuá»™c cho muôn ngưá»i, không để ngưá»i trẻ chạy theo những há»c thuyết sai lạc mà là m xấu khuôn mặt ấy. Từ việc gieo mầm đức tin, gia đình có vai trò giúp ngưá»i trẻ phân định Æ¡n gá»i cá»§a mình. Thiên Chúa là Äấng luôn má»i gá»i má»—i ngưá»i sống đúng vá»›i Æ¡n gá»i cá»§a mình. Do đó, gia đình giúp ngưá»i trẻ nháºn ra Æ¡n gá»i cá»§a há», hoặc là ơn gá»i thánh hiến, hoặc là ơn gá»i sống báºc hôn nhân gia đình. Æ n gá»i thánh hiến là má»™t Æ¡n gá»i đặc biệt, đó là việc sống cuá»™c Ä‘á»i độc thân, hiến dâng trá»n vẹn cho Äức Kitô và dấn thân phục vụ tha nhân. Còn Æ¡n gá»i hôn nhân gia đình là việc kết hợp giữa ngưá»i nam và ngưá»i nữ được chứng giám bởi Thiên Chúa và cá»™ng Ä‘oà n Kitô hữu nhằm sản sinh nhiá»u Æ¡n gá»i khác. Không chỉ việc gieo mầm đức tin và định hướng Æ¡n gá»i, gia đình còn giúp ngưá»i trẻ định hướng tương lai cá»§a mình. Má»—i ngưá»i trẻ có những khả năng, sở thÃch và niá»m Ä‘am mê khác nhau, nên gia đình cần giúp há» nháºn ra được những tiêu chà trên nhằm hướng tá»›i má»™t tương lai tốt hÆ¡n. Nếu chúng ta tìm hiểu kỹ thì không phải ngẫu nhiên mà các danh thá»§ bóng đá nổi tiếng như hiện nay tá»± nhiên mà có, mà đó là má»™t quá trình đà o tạo bà i bản từ khi gia đình và tuyển trạch viên nháºn ra được khả năng chÆ¡i bóng cá»§a há». Từ đó, ngưá»i trẻ má»›i sống đúng và sống hạnh phúc vá»›i cuá»™c Ä‘á»i cá»§a mình.
Dù ở bất cứ thá»i đại nà o Ä‘i chăng nữa thì vai trò cá»§a gia đình trong việc giáo dục ngưá»i trẻ luôn là vấn đỠhà ng đầu. Gia đình là trưá»ng dạy tri thức đầu tiên cho ngưá»i trẻ. Ở đó, gia đình chÃnh là những ngưá»i thầy, ngưá»i cô đầu tiên và cÅ©ng chÃnh là những ngưá»i thầy, ngưá»i cô Ä‘i suốt cuá»™c Ä‘á»i vá»›i ngưá»i trẻ. Ngay từ khi cháºp chững bước Ä‘i, ngưá»i trẻ được dạy cách táºp nói, cách Ä‘i ra sao kẻo ngã…Lá»›n hÆ¡n má»™t chút, gia đình giúp ngưá»i trẻ há»c biết vá» tâm sinh lý cá»§a mình. Trước má»™t ná»n văn hóa Ä‘ang biến phần lá»›n tÃnh dục con ngưá»i trở nên tầm thương thì vai trò cá»§a gia đình trong việc giáo dục ngưá»i trẻ để há» Ä‘i đúng vá»›i chuẩn má»±c đạo đức xã há»™i cÅ©ng như giáo luáºt Kitô giáo là rất quan trá»ng. Gia đình cần phân định rõ cho ngưá»i trẻ hiểu rõ vá» giá trị cá»§a tình yêu để há» sống đúng vá»›i Æ¡n gá»i cá»§a mình. Nếu để ngưá»i trẻ bước và o Ä‘á»i chỉ vá»›i tri thức có được thì rất dá»… đổ vỡ ngay từ đầu. Do đó, bên cạnh việc giáo dục tri thức, gia đình còn là cái nôi đà o tạo kỹ năng sống cho ngưá»i trẻ. Những kỹ năng tối thiểu mà ngưá»i trẻ được há»c như: vệ sinh cá nhân, giao tiếp lá»… phép, tá»± tin…là việc mà má»—i thà nh viên trong gia đình cần chu toà n. LÆ¡n hÆ¡n má»™t chút, gia đình giúp ngưá»i trẻ há»c được những kỹ năng phức tạp hÆ¡n như biết vượt qua thất bại, vượt qua áp lá»±c thi cá», kỹ năng sinh tồn…Những Ä‘iá»u nà y giúp ngưá»i trẻ tá»± tin bước và o Ä‘á»i mà không dá»… gì bị khuất phục.
Có ngưá»i từng nói: “ Có tà i mà không có đức là ngưá»i vô dụng, có đức mà không có tà i thì là m việc gì cÅ©ng khóâ€. Do đó, song song vá»›i việc đà o tạo tri thức và kỹ năng sống, gia đình còn là môi trưá»ng giáo dục nhân cách cho ngưá»i trẻ. Con ngưá»i khi sinh ra được sống trong vòng tay yêu thương cá»§a cha mẹ. Không như con váºt, khi sinh ra đã là chÃnh nó, tá»± nó phải đấu tranh cho cuá»™c sống phÃa trước. Con trẻ được chăm sóc bằng bà n tay dịu hiá»n cá»§a mẹ và sá»± táºn tình, chu đáo cá»§a cha. Do đó, ngưá»i trẻ được thừa hưởng vá» lòng quảng đại, vị tha từ gia đình để sống tốt vá»›i môi trưá»ng xung quanh. Äức Giê-su Kitô, từ khi còn là má»™t cáºu bé sống vá»›i cha mẹ mình là thánh Giu-se và Mẹ Maria, Ngà i luôn được cha mẹ chăm sóc, dạy dá»— luôn được yêu thương để Ngà i lá»›n lên từng ngà y. CÅ©ng thế, gia đình là nÆ¡i giúp ngưá»i trẻ sống đúng vá»›i trách nhiệm cá»§a mình. Má»—i ngưá»i trẻ được há»c để sống tốt trách nhiệm cá»§a bản thân, không là m bản thân trở nên xao nhãng, Ä‘i lạc vá»›i truyá»n thống tốt đẹp cá»§a gia đình. Không những thế, ngưá»i trẻ còn được giáo dục để sống trách nhiệm vá»›i tha nhân. Äó có thể là trách nhiệm vá» nghÄ©a vụ, trách nhiệm được giao phó…Äức kitô khi được Chúa Cha giao phó trách nhiệm cứu chuá»™c nhân loại, Ngà i đã lo chu toà n trách nhiệm đó vá»›i tất cả tình yêu vâng phục đối vá»›i Chúa Cha và tình yêu hy sinh đối vá»›i nhân loại. HÆ¡n nữa, gia đình cần giáo dục đạo đức lối sống cho ngưá»i trẻ. Äứng trước tình trạng xuống cấp trong lối sống cá»§a thế hệ trẻ ngà y nay khiến chúng ta không khá»i Ä‘au buồn. Những tệ nạn như dâm ô, buôn bán ma túy, giết ngưá»i nÆ¡i ngưá»i trẻ khiến xã há»™i trở nên băng hoại hÆ¡n bao giá» hết. Có rất nhiá»u nguyên nhân được đưa ra. Tuy nhiên, theo tôi nguyên nhân sâu xa nhất chÃnh là việc gia đình thiếu trách nhiệm trong việc giáo dục ngưá»i trẻ. HÆ¡n bao giá» hết, gia đình cần hướng ngưá»i trẻ đến vá»›i lối sống là nh mạnh, xa lánh các tệ nạn xã há»™i, tham gia các hoạt động có Ãch cho cá»™ng đồng. HÆ¡n nữa, gia đình cần sống là m gương để ngưá»i trẻ noi theo, không ngừng dẫn dắt ngưá»i trẻ sống tốt và sống đúng vá»›i chuẩn má»±c đạo đức xã há»™i. Thánh nữ Clara được xem là vị thánh khó nghèo. Thánh nhân có được như váºy là nhá» thân mẫu cá»§a Ngà i. ChÃnh thân mẫu ấy đã dạy cho Ngà i tâm tình cầu nguyện, đức từ bá» và tÃnh nhẫn nhục. Thân mẫu cá»§a Ngà i không chỉ dạy bằng lá»i nói, nhưng chÃnh bà còn là m gương sáng cho Clara để Ngà i noi gương mẹ mình sống cuá»™c Ä‘á»i từ bá» và đi theo con đưá»ng vác tháºp giá. Cuối cùng, Thánh nhân được Äức Thánh Cha Alexandre IV phong lên báºc các thánh đồng trinh. ChÃnh những vai trò cá»§a gia đình giúp xã há»™i không ngừng phát triển và đi lên trong tình Chúa, tình ngưá»i.
Nói tóm lại, vì là tế bà o cá»§a xã há»™i, nên việc định hướng, giáo dục đức tin và nhân cách cá»§a gia đình đối vá»›i ngưá»i trẻ là hết sức qua trá»ng trong má»™t thế giá»›i đầy biến động như ngà y nay. Tuy nhiên, Ä‘iá»u nà y không phải là dá»… dà ng đối vá»›i nhiá»u gia đình, bởi còn nhiá»u yếu tố khác dá»… khiến ngưá»i trẻ Ä‘i lạc hướng vá»›i mong muốn cá»§a gia đình. Tháºt váºy, má»™t xã há»™i, má»™t dân tá»™c hùng mạnh hay không Ä‘á»u nằm ở ngưá»i trẻ.
Francis Cao
dongten