VÃŒ SAO GIÃO HỘI TẠI VIỆT NAM CẦN XÂY Dá»°NG NHá»®NG CỘNG ÄOÀN KITÔ Há»®U NHỎ?
(Small Christian Communities- SCCs)
Â
 Cấu trúc Giáo Há»™i địa phương theo các Cá»™ng Ä‘oà n Kitô hữu nhá» (CÄKN – Small Christian Community) như ở nhiá»u nước châu à là má»™t ná»™i dung còn rất xa lạ trong Giáo Há»™i tại Việt Nam, vì lâu nay chúng ta không có nhiá»u liên lạc là m việc và cá»™ng tác chặt chẽ vá»›i Liên Há»™i đồng Giám mục à châu (FABC).
Bà i viết nà y cố gắng trả lá»i 4 câu há»i sau đây:
- Tại sao cần gây dựng những Cộng đoà n Kitô hữu nhỠtrong Giáo Hội tại Việt Nam?
- Cộng đoà n Kitô hữu nhỠlà gì?
- Cá»™ng Ä‘oà n Kitô hữu nhá» giúp Ãch gì cho Giáo Há»™i tại Việt Nam?
- Kế hoạch nà y có khả thi không?
- Bá»I CẢNH HIỆN NAY CỦA GIÃO HỘI TẠI VIỆT NAM
Chúng ta có cần gây dựng những Cộng đoà n Kitô hữu nhỠkhông?
Nhìn và o tình trạng hiện nay cá»§a Giáo Há»™i tại Việt Nam, ngưá»i ta không thể không chú ý đến má»™t số hiện tượng, sá»± kiện và tình trạng sau đây:
1.1 “Tá»¶ LỆ DÂN Sá» CÔNG GIÃO VIỆT NAM TỪ 55 NÄ‚M VỪA QUA KHÔNG HỀ GIA TÄ‚NGâ€
Trong Äại há»™i Loan báo Tin Mừng lần III tại Huế tháng 9/2015, Äức giám mục Anphong Nguyá»…n Hữu Long cho biết tình trạng nà y như sau:
“Trong 50 năm qua, từ khi có sắc lệnh Ad Gentes, GHVN đã là m được gì? Việc lượng định nà y không dá»…. Chúng ta có thể thấy những kết quả qua các phúc trình thưá»ng niên cá»§a HÄGMVN. Äồng thá»i, chúng ta cÅ©ng có thể nói rằng những kết quả đó chỉ là phần nổi nhá» bé cá»§a má»™t băng sÆ¡n to lá»›n, nghÄ©a là có những Ä‘iá»u chưa là m được, hoặc đáng lẽ công cuá»™c LBTM tại Việt Nam phải có nhiá»u kết quả hÆ¡n.â€
Cha Antôn Nguyá»…n Ngá»c SÆ¡n, nhân ká»· niệm 50 năm thiết láºp hà ng Giáo phẩm tại Việt Nam (1960-2010), đã viết bà i “Nhìn lại sứ mạng truyá»n giáo trong 50 năm quaâ€, trong đó ngà i cho rằng hiệu quả truyá»n giáo tại Việt Nam chưa cao. Nếu căn cứ và o các thống kê thưá»ng niên cá»§a HÄGMVN, con số tÃn hữu Công giáo tại Việt Nam không gia tăng mà lại có chiá»u hướng thụt lùi:
– Năm 1960, số giáo hữu tại Việt Nam là 2.000.000 / 30.000.000 ngưá»i, tá»· lệ 6,93%.
– Năm 2000, số giáo dân là 5.200.000/77.000.000 ngưá»i, tá»· lệ 6,70%.
– Năm 2008, con số nà y là 6.100.000/86.100.000 ngưá»i, tá»· lệ 7,18%.
– Năm 2014, tổng số giáo dân là 6.606.495/95.247.775 ngưá»i, tá»· lệ 6,93%
Kết quả là sau 55 năm (1960-2015), tỷ lệ dân số Công giáo tại Việt Nam bằng nhau 6,93% !
Số tÃn hữu gia nháºp đạo, tức chịu phép Rá»a tá»™i, cho thấy thưá»ng do hai cách: hoặc sinh ra từ gia đình Công giáo; hoặc do kết hôn vá»›i ngưá»i có đạo (chiếm 80-90% trong số ngưá»i lá»›n theo đạo). Như thế thì phải nói rằng việc loan báo Tin Mừng tại Việt Nam sau 50 năm không có kết quả là bao, nếu dá»±a và o các con số thống kê.
1.2 Sá» NGƯỜI THEO ÄẠO KHÔNG TÆ¯Æ NG XỨNG VỚI Sá» NHÂN Sá»° LO VIỆC TRUYỀN GIÃO
Năm 2014, số linh mục cả nước là 4.635 (3.546 linh mục giáo pháºn và 1.089 linh mục dòng); số chá»§ng sinh là 2.357, số tiá»n chá»§ng sinh là 2.389; số tu sÄ© là 19.717 (2.834 nam tu, 16.883 nữ tu); số giáo lý viên cả nước là 59.448 ngưá»i. Tổng số các nhân sá»± gắn liá»n vá»›i việc truyá»n giáo là 88.546 ngưá»i. Số ngưá»i tân tòng gia nháºp đạo năm 2014 là 41.395 ngưá»i. So sánh hai con số 88.546 và 41.395, ta thấy cứ hai tÃn hữu ưu tuyển chưa Ä‘em được má»™t ngưá»i và o đạo. Äó là chưa nói đến con số rất lá»›n các há»™i viên há»™i Ä‘oà n Công giáo tiến hà nh trong cả nước.â€(trÃch Bà i thuyết trình tại Äại há»™i) Có thể nói là qua biến cố 1975, có nhiá»u ngưá»i Công giáo Việt Nam Ä‘i ra nước ngoà i hay dù còn ở trong nước, nhưng vì hoà n cảnh khó khăn nên đã Ä‘i láºp nghiệp vùng kinh tế má»›i xa xôi, không còn sinh hoạt trong giáo xứ nữa. Dù sao hà ng năm Giáo Há»™i cÅ©ng có thêm khoảng 40.000 tân tòng. CÅ©ng có nhiá»u ngưá»i đã được nghe Tin Mừng, song vì lý do nà y khác, chưa có Ä‘iá»u kiện gia nháºp Kitô giáo. Tuy nhiên vấn đỠvẫn còn nguyên. Tháºt sá»± việc loan báo Tin Mừng trong thá»i gian qua “lẽ ra phải có kết quả hÆ¡n†(ÄGM Anphong, như trên). Tại sao như váºy?
1.3 GIÃO HỘI TẠI VIỆT NAM Äà CÓ NHIỀU ÄÆ¯á»œNG Lá»I VÀ KẾ HOẠCH LOAN BÃO TIN MỪNG, NHƯNG HÀNG NGŨ GIÃO DÂN CHƯA MẠNH DẠN LOAN BÃO TIN MỪNG CHO LÆ¯Æ NG DÂN
– Hà ng giáo phẩm Việt Nam được thánh giáo hoà ng Gioan XXIII thiết láºp và o năm 1960. Sau 55 năm, Giáo Há»™i đã có má»™t hà ng giáo dân được đà o tạo trưởng thà nh như mong muốn cá»§a Công đồng Vatican 2 chưa?
Sắc lệnh Ad Gentes số 21 viết:â€Nếu như hà ng Giáo dân chưa chÃnh thức thà nh hình và chưa hoạt động bên cạnh hà ng Giáo phẩm, lúc đó Giáo Há»™i vẫn chưa thá»±c sá»± được thiết láºp, chưa sống trá»n vẹn, cÅ©ng như chưa trở nên dấu chỉ tuyệt hảo cá»§a Chúa Kitô giữa loà i ngưá»i. Tháºt váºy, Tin Mừng không thể Ä‘i sâu và o tinh thần, Ä‘á»i sống và sinh hoạt cá»§a má»™t dân tá»™c nếu không có sá»± hiện diện linh hoạt cá»§a giáo dân. Vì thế, ngay khi gây dá»±ng Giáo Há»™i, đã phải chú tâm tối Ä‘a đến việc đà o tạo các Kitô hữu giáo dân trưởng thà nhâ€. (Sắc lệnh Ad Gentes số 21, Bản dịch cá»§a Ủy ban Giáo Lý Äức Tin, năm 2012).
Phải chăng vì chưa có Ä‘iá»u kiện đà o tạo má»™t hà ng giáo dân “trưởng thà nhâ€?
– Há»™i đồng Giám mục Việt Nam đã phổ biến nhiá»u văn kiện quan trá»ng, tác động không Ãt trên Ä‘á»i sống Dân Chúa trong thá»i gian qua. Có thể kể:
- Thư Chung 1980 “Sống Phúc Âm giữa lòng dân tá»™c, để xây dá»±ng hạnh phúc cá»§a đồng bà oâ€.
- Thư Chung năm 2001 “Äể hỠđược sống và sống dồi dà oâ€
- Thư Chung háºu Äại há»™i Dân Chúa 2010: ‘Cùng nhau bồi đắp ná»n văn minh tình thương và sá»± sống.â€
- Thư Chung 2013: “Há»™i thánh Công giáo tại Việt Nam và công cuá»™c Tân Phúc âm hóaâ€. Và tiếp theo là Thư mục vụ 1.11.2014 vỠ“Tân Phúc âm hóa Ä‘á»i sống các giáo xứ và cá»™ng Ä‘oà n sống Ä‘á»i thánh hiếnâ€.
Các Thư Chung và Thư Mục vụ nà y trình bà y rất rõ rà ng và cụ thể những việc cần là m và pháºn sá»± cá»§a từng thà nh phần Dân Chúa. Tuy nhiên, hình như tầm nhìn và đưá»ng lối loan báo Tin Mừng vẫn còn nằm trong bối cảnh và đưá»ng lối truyá»n thống xưa nay, chưa bứt ra khá»i cái khung cÅ© và nhất là chưa “sáng tạo†má»™t công cụ má»›i để thá»±c hiện mÅ©i nhá»n chiến lược, táºp trung và o má»™t Tầm Nhìn và Sứ Mạng có sức hiệp nhất má»i thà nh phần Dân Chúa, gồm giáo sÄ©, tu sÄ© và giáo dân trong má»™t Kế hoạch chung, theo đưá»ng dà i vá»›i má»™t chương trình đà o tạo nhân sá»± thÃch ứng, chung cho toà n Giáo Há»™i tại Việt Nam.
Các Ủy ban Mục vụ trá»±c thuá»™c HÄGMVN (gồm 17 Ủy ban) đã được thà nh láºp đầy đủ và nay lại có thêm Văn phòng HÄGMVN có thể là m việc chung như thế nà o để cùng nhau xây dá»±ng má»™t Giáo Há»™i trưởng thà nh.
1.4 BƯỚC VÀO CÔNG CUỘC LOAN BÃO TIN MỪNG “MỚI” TẠI VIỆT NAM
Môi Trưá»ng Sống xã há»™i cá»§a đồng bà o và Khung Cảnh Sống Äức Tin cá»§a các tÃn hữu tại Việt Nam hôm nay đã chuyển biến sâu sắc, khác hẳn vá»›i trước đây. Äáp lá»i kêu gá»i cá»§a Thượng Há»™i đồng Giám mục lần thứ 12 và cá»§a các Giáo hoà ng vá» Tân Phúc âm hóa và nhất là cá»§a Äức Thánh Cha Phanxicô trong Tông huấn Niá»m Vui Tin Mừng vỠ“Hoán cải Mục Vụ toà n diện táºp trung và o định hướng loan báo Tin Mừng†(NVTM số 25-33), phải chăng đã đến lúc cần xác định má»™t GIAI ÄOẠN MỚI trong công cuá»™c loan báo Tin Mừng tại Việt Nam?
– Trong 400 năm qua, việc loan báo Tin Mừng gần như được khoán cho các giáo sÄ© và tu sÄ© cÅ©ng như các thầy giảng và giáo lý viên. Ngưá»i giáo dân không cảm thấy mình có nghÄ©a vụ trá»±c tiếp tham gia và o sứ mạng nà y cá»§a Há»™i Thánh.
– Ngà y nay, từ sau Công đồng Vatican II đến nay, Há»™i Thánh không ngừng khẳng định, kêu gá»i và nhắc nhở “bản chất cá»§a Há»™i Thánh là được sai Ä‘i loan báo Tin Mừng†và tất cả má»i thà nh phần trong Há»™i Thánh, do bà tÃch thánh tẩy và thêm sức, Ä‘á»u có chung trách nhiệm là m chứng Chúa Kitô và công bố Tin Mừng cứu độ cho tất cả má»i dân nước, ở khắp nÆ¡i (xem Mt 28,19-20; Mc 16.15; Luca 24, 47).
– Trong giai Ä‘oạn má»›i nà y, Giáo Há»™i nêu rõ vai trò cá»§a Giáo dân và các Gia đình trong Công cuá»™c Tân Phúc âm hóa. Há» không chỉ là đối tượng “được phúc âm hóaâ€, song còn phải là những tác nhân chÃnh và quan trá»ng nhất. Nếu dùng hình ảnh Giáo Há»™i là má»™t GIA ÄÃŒNH, thì nay đã tá»›i giá», các Giáo sÄ© và Tu sÄ©, tá»±a như những ANH CHỊ LỚN trong nhà , cần ra sức giúp đỡ ÄÀN EM (giáo dân) chung sức lo việc Nhà Cha, mà ANH CẢ GIÊSU đã nháºn từ Chúa Cha và trao lại cho tất cả đà n em?
Tóm lại, phải chăng đã đến lúc toà n thể Dân Chúa tại Việt Nam chung sức THI HÀNH SỨ MẠNG LOAN BÃO TIN MỪNG CHO Äá»’NG BÀO DÂN VIỆT QUA MỘT CUNG CÃCH MỚI, TỎ BÀY MỘT KHUÔN MẶT MỚI CỦA DÂN THIÊN CHÚA, GIÚP MỌI NGƯỜI NHẬN ÄÆ¯á»¢C TÃŒNH THÆ¯Æ NG CỨU ÄỘ CỦA THIÊN CHÚA CHA, ÄẤNG Äà MUá»N CANH TÂN THẾ GIỚI NHỜ THÃNH THẦN CỦA CHÚA PHỤC SINH.
Muốn như thế, chúng ta có thể nhìn xem các Giáo Há»™i anh em, tại châu Ã, có kinh nghiệm gì trong sứ vụ nà y.
- CỘNG ÄOÀN KITÔ Há»®U NHỎ (SMALL CHRISTIAN COMMUNITIES) LÀ GÃŒ? ÄỂ LÀM GÃŒ?
Cá»™ng Ä‘oà n Kitô hữu nhá» không phải là điá»u má»›i lạ hay riêng tư đối vá»›i Giáo Há»™i tại châu Ã, nhưng đã là má»™t thá»±c tại sống động có mặt từ lâu ở châu Mỹ Latinh, trước hết từ Brasilia (1960), châu Phi (1960), châu Âu (1960-1970), Bắc Mỹ (1978) và châu à (Ấn Äá»™ 1980 – Philippines 1993).
Trong Há»™i Thánh toà n cầu, chân phước giáo hoà ng Phaolô VI đã nói đến CÄKN trong Tông huấn Evangelium Nuntiandi (Loan báo Tin Mừng) số 58, thánh giáo hoà ng Gioan Phaolô II mô tả và khuyến khÃch các giáo xứ phát triển các cá»™ng Ä‘oà n nhá» trong Tông huấn Redemptoris Missio (số 51), Tông huấn Christifideles laici Kitô hữu Giáo dân (số 26) và Tông huấn Giáo Há»™i tại châu Ã.
Äiá»u đặc biệt ở châu Ã,CÄKN là sá»± chá»n lá»±a cá»§a Liên Há»™i đồng Giám mục à châu cho Giáo Há»™i tại châu Ã.
2.1 MỘT CHỌN Lá»°A CỦA LIÊN HỘI Äá»’NG GIÃM MỤC à CHÂU, BANDUNG 1990
Tại Há»™i nghị Khoáng đại lần thứ 5 ở Bandung, Indonesia năm 1990, Liên Há»™i đồng Giám mục à châu đã ra má»™t tuyên ngôn, mang tá»±a Ä‘á»: “Journeying together towards the Third Millennium†(Cùng nhau hà nh trình hướng vá» thiên niên ká»· thứ ba), chÃnh thức chá»n lá»±a ưu tiên cá»§a mình, liên quan đến Cá»™ng Ä‘oà n Kitô hữu nhá». Tuyên ngôn có Ä‘oạn như sau:
- “Giáo Há»™i tại châu à phải là sá»± hiệp thông cá»§a những cá»™ng Ä‘oà n, nÆ¡i đó giáo dân, tu sÄ© và giáo sÄ© nhìn nháºn và đón nháºn nhau như anh chị em. HỠđược kêu gá»i đến vá»›i nhau bởi Lá»i Thiên Chúa, là Lá»i, được xem như má»™t sá»± hiện diện tá»±a như bà tÃch cá»§a Chúa Phục Sinh, dẫn đưa hỠđến việc hình thà nh những Cá»™ng Ä‘oà n Kitô hữu nhá» (e.g. những nhóm láng giá»ng, Cá»™ng Ä‘oà n Giáo Há»™i CÆ¡ bản và cá»™ng Ä‘oà n “giao ướcâ€). Ở đó, há» cầu nguyện và cùng nhau chia sẻ Tin Mừng cá»§a Chúa Giêsu, sống Lá»i ấy trong cuá»™c sống má»—i ngà y khi nâng đỡ lẫn nhau và là m việc vá»›i nhau, hiệp nhất vì hỠ“má»™t lòng má»™t trÃâ€.
- Äây là má»™t Giáo Há»™i tham gia, nÆ¡i các hồng ân Chúa Thánh Thần ban cho toà n thể các tÃn hữu-giáo dân, tu sÄ© cÅ©ng như giáo sÄ©-được nhìn nháºn và kÃch hoạt, nhỠđó Giáo Há»™i có thể được xây dá»±ng và thá»±c hiện sứ mạng cá»§a mình.
- ÄÆ°á»£c xây dá»±ng trong trái tim cá»§a dân chúng, đây là má»™t Giáo Há»™i trung thà nh và yêu thương là m chứng Chúa Giêsu Phục sinh và tiếp cáºn tá»›i những ngưá»i thuá»™c các niá»m tin và xác tÃn khác, nhằm thá»±c hiện má»™t cuá»™c đối thoại qua Ä‘á»i sống hướng đến sá»± giải thoát toà n diện cá»§a má»i ngưá»i.
- Äây là má»™t chất men biến đổi trong thế giá»›i, phục vụ như má»™t dấu chỉ mang tÃnh ngôn sứ, dám vượt trên thế giá»›i nà y, chỉ lên Vương quốc siêu vá»i sẽ đến viên mãn trong tương lai.†(Tuyên ngôn cá»§a Há»™i nghị toà n thể lần 5 Bandung số 8.1.1 đến 8.1.4).
Như váºy, sách lược CÄKN được gởi đến cho toà n thể các Giáo Há»™i tại châu à như má»™t ưu tiên, để xây dá»±ng má»™t cách thế hiện diện má»›i cá»§a Giáo Há»™i.
2.2 NHá»®NG NÉT ÄẶC TRƯNG CỦA MỘT CỘNG ÄOÀN NHỎ (HAY CỘNG ÄOÀN GIÃO HỘI CÆ BẢN)
Dung mạo cá»§a Cá»™ng Ä‘oà n Kitô hữu nhá», cÅ©ng còn gá»i là Cá»™ng Ä‘oà n Giáo Há»™i cÆ¡ bản (Basic Ecclesial Communities- BEC) có thể được mô tả qua 5 nét đặc trưng sau đây:
- Là má»™t nhóm nhá», trong đó các thà nh viên gần gÅ©i, quen thân nhau, có thể chia sẻ và là m việc vá»›i nhau cách chân tình. Há» biết mình thuá»™c vá» má»™t nhóm, tin tưởng lẫn nhau và sống tháºt sá»± vá»›i nhau. Thưá»ng thì số ngưá»i trong nhóm uyển chuyển từ 5 đến 20 ngưá»i hay gia đình.
- Sống gần nhau, chung má»™t vùng dân cư. Há» có thể há»™i há»p tại nhà cá»§a nhau, hà ng tuần, hai tuần hay hà ng tháng. Ở đây ngưá»i ta lưu ý đến địa bà n dân cư và tình là ng nghÄ©a xóm, nhấn mạnh đến tương quan và môi trưá»ng sống ká» cáºn cá»§a các thà nh viên.
- Quy tụ nhau quanh Chúa Kitô Phục sinh và Lá»i Tin Mừng. Äây là ná»n tảng cá»§a CÄKN. HỠđến vá»›i nhau là để gặp Chúa Giêsu hiện diện trong cá»™ng Ä‘oà n và đón nháºn sá»± sống má»›i mà Ngà i mang đến qua Lá»i. Há» mở lòng trà ra cho Tin Mừng cá»§a Chúa Giêsu và khi chia sẻ Tin Mừng vá»›i nhau, há» lá»›n lên trong niá»m tin và nhá» thá»±c hà nh Lá»i Chúa, há» có thể “ trở nên Mẹ Thầy và anh chị em cá»§a Thầy†( Lc 8,21) và cá»§a nhau. Tuy nhiên há» không dừng lại ở đây, mà còn cùng dâng Thánh Lá»…, là dấu chỉ cao quà nhất cá»§a sá»± hiện diện cá»§a Chúa Kitô giữa cá»™ng Ä‘oà n.
- Sống niá»m tin cá»§a mình qua yêu thương và phục vụ. Há» Ä‘i theo Chúa Kitô nên cÅ©ng hà nh động giống Chúa Kitô là Äấng “không đến cho ngưá»i ta phục vụ, nhưng là để phục vụ†hết má»i ngưá»i, nhất là những ngưá»i nghèo khổ và bị bá» rÆ¡i. Bằng cách đó, há» loan báo triá»u đại Thiên Chúa và cùng Thánh Thần Ngà i xây dá»±ng vương quốc Chúa Kitô qua việc vun xây các giá trị Tin Mừng trong cuá»™c sống xã há»™i. Như váºy, há» biến cầu nguyện thà nh hà nh động, lòng tin thà nh việc là m, yêu thương thà nh phục vụ.
- Luôn gắn bó vá»›i Giáo Há»™i phổ quát và Giáo Há»™i địa phương. CÄKN không sống biệt láºp, nhưng bảo vệ sá»± hiệp thông và hiệp nhất vá»›i Giám mục, linh mục, giáo xứ cá»§a mình, như các chi thể cá»§a Giáo Há»™i, là Thân Mình Chúa Kitô . Việc cùng nhau cá» hà nh thánh lá»…, đón nháºn các chương trình huấn luyện và đà o tạo chung, tham gia và o Há»™i đồng Giáo xứ là những phương thế bảo đảm mối giây hiệp thông nà y.
CÄKN, do đó, không phải là những Ä‘oà n thể hay hiệp há»™i tông đồ giáo dân cÅ©ng không phải là những nhóm cầu nguyện, nhưng tháºt sá»± muốn là những “Giáo Há»™i nhá»â€, nÆ¡i má»i ngưá»i có thể nháºn ra bản chất và sứ mạng cá»§a Giáo Há»™i Chúa Kitô, nháºp cuá»™c và o xã há»™i địa phương.
Các Cá»™ng Ä‘oà n Kitô hữu nhá» ná»— lá»±c là m cho Giáo Há»™i tháºt sá»± hiện diện và nháºp thể và o nÆ¡i mình sống, khi:
– chung sống vá»›i nhau tại má»™t nÆ¡i để hiệp nhất nên MỘT
– nhá» chia sẻ Lá»i Chúa và đem ra thi hà nh mà trở nên THÃNH THIỆN
– hà nh động theo niá»m tin, là m muối, men theo gương các TÔNG Äá»’
– hiệp thông vá»›i toà n thể Há»™i Thánh CÔNG GIÃO.
2.3 AsIPA, MỘT CHÆ¯Æ NG TRÃŒNH ÄÀO TẠO NHẰM THÚC ÄẨY VIỆC XÂY Dá»°NG “CÃCH HIỆN DIỆN MỚI CỦA GIÃO HỘIâ€
Äể CÄKN là ưu tiên mục vụ cá»§a Giáo Há»™i tại châu à có thể trở thà nh sá»± tháºt, Ủy ban Giáo dân trá»±c thuá»™c LHÄGMAC đã được thà nh láºp. Và má»™t cuá»™c há»p mặt tham khảo được tổ chức tại Malaysia, và o năm 1993, do hai Ủy ban Phát triển Con ngưá»i và Giáo dân phối hợp. Kết quả là sá»± hình thà nh má»™t phương pháp mục vụ mang tên AsIPA (Asian Integral Pastoral Approach – Tiếp cáºn Mục vụ Toà n diện theo cung cách à châu). Từ nay các tà i liệu huấn luyện được soạn thảo theo định hướng sau đây:
– TIẾP CẬN: chá»§ trương tiếp cáºn “táºp trung và o Chúa Kitô và Cá»™ng Ä‘oà nâ€. Những ngưá»i tham gia các chương trình nà y sẽ tÃch cá»±c là m công việc tìm kiếm cho chÃnh mình, và được giúp đỡ để tá»± mình trải nghiệm “cách hiện diện má»›i cá»§a Giáo Há»™iâ€.
– MỤC VỤ: táºp trung và o việc đà o luyện giáo dân thi hà nh sứ mạng mục vụ trong Giáo Há»™i và Xã há»™i.
– TOÀN DIỆN: tà i liệu quan tâm thể hiện sá»± cân bằng giữa các yếu tố “thiêng liêng†và “xã há»™iâ€, cá nhân và cá»™ng Ä‘oà n, giữa việc lãnh đạo cá»§a phẩm tráºt và trách nhiệm cá»§a giáo dân.
– à CHÂU: nhắm đến việc thá»±c thi lối nhìn cá»§a các Giám mục à châu và trợ giúp các Kitô hữu đối diện vá»›i cuá»™c sống tại châu à trong ánh sáng Tin Mừng.
Phương pháp AsIPA được phổ biến rất nhanh tại châu à và đã có mặt tại 17 quốc gia và o năm 2011. Giáo Há»™i tại Ấn Äá»™ có DIIPA: Developing Indian Integral Pastoral Approach. Giáo Há»™i tại Malaysia có MAsIPA: Malaysian Integral Pastoral Approach. Hy vá»ng rồi đây cÅ©ng sẽ có VIPA: Vietnamese Integral Pastoral Approach.
- ÄIỀU GÃŒ THÚC ÄẨY CHÚNG TA XÂY Dá»°NG CÄKN, HAY NHá»®NG HOA TRÃI ÄÃNG MONG ÄỢI
CÄKN là má»™t công cụ thÃch ứng cho việc xây dá»±ng má»™t Giáo Há»™i Mầu nhiệm – Hiệp thông – Sứ vụ tại Việt Nam.
– Kinh nghiệm và kết quả gặt hái được tại các Giáo Há»™i à châu khi đón nháºn các CÄKN như là má»™t ưu tiên để xây dá»±ng má»™t cách hiện diện má»›i, cho thấy đây là má»™t công cụ mục vụ rất hữu Ãch và hiệu nghiệm.
Tại Ấn Äá»™, năm 2012, trong hÆ¡n 160 giáo pháºn đã có 137 giáo pháºn xây dá»±ng CÄKN, ở 4.561 giáo xứ trên tổng số 6.082 giáo xứ, và 68.103 cá»™ng Ä‘oà n[1].
– Cá»™ng Ä‘oà n Giáo Há»™i đầu tiên ở Giêrusalem (xem Cv 2,35-47; 4,32-34) là mô hình mẫu cá»§a các CÄKN. Thánh Luca cho thấy các hoạt động phong phú cá»§a cá»™ng Ä‘oà n vá»›i 5 sinh hoạt chÃnh là : Giảng dạy (Didascalia), Hiệp thông (Koinonia), Phụng vụ (Leitourgia), Phục vụ (Diakonia) và Là m chứng (Marturia) đã thể hiện đầy đủ các yếu tố Mầu nhiệm-Hiệp thông-Sứ vụ cá»§a Giáo Há»™i.
– CÄKN sẽ là má»™t công cụ sắc bén và năng động, có thể góp phần là m cho Giáo Há»™i tại Việt Nam được là mình và thể hiện mình má»™t cách má»›i mẻ, mạnh mẽ và mau chóng. Tháºt váºy, trong quá khứ, chúng ta chưa có những Ä‘iá»u kiện như hiện nay. Các giáo huấn cá»§a HÄGM Việt Nam được truyá»n tải trong má»™t bầu da má»›i, chắc chắn sẽ sinh nhiá»u hoa trái.
Nếu quyết tâm táºp trung và o Chúa Giêsu và Cá»™ng Ä‘oà n, để cùng nhau thá»±c hiện Sứ mạng xây dá»±ng Vương quốc cá»§a Thiên Chúa, trong Chúa Thánh Thần, trên quê hương, chúng ta có thể mong đợi những hoa trái sau đây:
Cộng đoà n Kitô hữu nhỠsẽ là tác nhân:
- Chuyển Giáo Há»™i há»p tại nhà thá» tiếp tục hiện diện ở các vùng biên, trong các nhà riêng, như thá»i Giáo Há»™i cá»§a 3 thế ká»· đầu, khi chưa có nhà thá» hay ở những nÆ¡i còn bách hại tôn giáo (x. Cv 2,42-47). Giáo Há»™i Chúa Kitô sẽ có mặt ở má»i nÆ¡i có ngưá»i Kitô hữu sống (xem Mt 28,19-20; Mc 16,15-21);
- Quy tụ các nhóm giáo dân và gia đình há»p nhau quanh Chúa Phục sinh và Lá»i cá»§a Ngà i, để cầu nguyện trong Thần khà và Sá»± tháºt (x.Ga 4,23), là m cho Chúa Giêsu hiện diện và cắm lá»u tại nÆ¡i mình ở (x.Mt 18,19-20; Ga 1,14), từng bước hình thà nh má»™t cá»™ng Ä‘oà n huynh đệ, “má»™t lòng má»™t trÆ(Cv 2,46);
- Giúp má»i thà nh phần Dân Chúa: giáo sÄ©, tu sÄ© và giáo dân hiệp thông và hợp tác vá»›i nhau, theo các Ä‘oà n sá»§ng Thánh Thần ban cho má»—i ngưá»i, cùng nhau xây dá»±ng Thân Mình Chúa Kitô đến mức trưởng thà nh (x.Ep 4,1-16) và thá»±c hiện Kế hoạch Cứu độ muôn dân trong Chúa Kitô (x.Ep 1,10);
- Thá»±c hiện má»™t cuá»™c đổi Ä‘á»i cho 3 thà nh phần xưa nay chưa được coi trá»ng, đó là : ngưá»i nghèo, giáo dân và phụ nữ.
– xây dá»±ng má»™t Giáo Há»™i cá»§a ngưá»i nghèo, chá»› không chỉ cho há»;
– tạo Ä‘iá»u kiện cho ngưá»i giáo dân sống Æ¡n gá»i và phẩm giá con Thiên Chúa, cùng vá»›i linh mục và tu sÄ©. Từ nay há» sẽ không còn mặc cảm, vì được đối xá» như những ngưá»i đồng phẩm giá, hân hoan tìm thấy chá»— đứng và vai trò cá»§a mình trong Dân Chúa, tÃch cá»±c thi hà nh 3 chức năng ngôn sứ, tư tế và vương giả Chúa Kitô ban cho trong báºc sống giáo dân;
– ngưá»i phụ nữ sẽ không còn bị xem là phụ thuá»™c, nhưng là phụ tá vá»›i thiên chức riêng cá»§a mình trong cá»™ng Ä‘oà n Giáo Há»™i (x. Thư gởi phụ nữ cá»§a thánh giáo hoà ng Gioan-Phaolô II);
- TÃch cá»±c tham gia và o công cuá»™c Tân Phúc âm hóa, nhất là thá»±c thi lòng thương xót cá»§a Vị Mục tá» nhân là nh, Äấng luôn chạnh lòng thương trước má»i con ngưá»i nghèo khó và khổ Ä‘au. Ngưá»i hằng giảng dạy đám đông dân chúng (Mt 9,35-38), chữa là nh má»i bệnh táºt, trừ quá»· (Mc 1, 32-34) và nuôi sống đám đông (Mc 6, 34-44).
- Hiện diện, hòa mình và hợp tác vá»›i má»i ngưá»i tại nÆ¡i mình sống trong yêu thương và phục vụ con ngưá»i và sá»± sống cá»§a má»i ngưá»i, xây dá»±ng má»™t ná»n văn minh tình thương và sá»± sống, bảo vệ thiên nhiên và môi trưá»ng sống cÅ©ng như tham gia và o cuá»™c đối thoại vá»›i ngưá»i nghèo, vá»›i các tôn giáo và văn hóa.
- Góp phần phát huy má»™t đưá»ng lối lãnh đạo má»›i cá»§a ngưá»i giáo dân: linh hoạt, thổi hứng và khiêm tốn dẫn đưá»ng, theo gương Thầy Giêsu (x.Ga 13,1-15; Mc 10,41-45).
- MỘT KẾ HOẠCH KHẢ THI?
Kế hoạch tháºt đẹp, lý tưởng song có khả thi chăng? Chúng ta cần thá»±c tế, thấy rõ những thách đố và khó khăn, nhưng cÅ©ng cần can đảm bắt tay và o việc, khi xác tÃn rằng đây là điá»u Thiên Chúa muốn và truyá»n dạy. Những thách đố chúng ta phải đối diện không phải Ãt và nhá».Có thể kể ra má»™t số như sau:
4.1. THÃCH Äá» TRONG VIỆC XÂY Dá»°NG TÃŒNH HIỆP THÔNG TRONG CỘNG ÄOÀN
Sá»± hiệp thông trong cá»™ng Ä‘oà n Kitô hữu tiên khởi, mẫu gương cá»§a CÄKN, là má»™t sá»± hiệp thông toà n diện: má»™t lòng má»™t trà (Cv 4,32); hiệp thông trong niá»m tin (Cv 2,42); hiệp thông trong bẻ bánh (Cv 2,42) và hiệp thông trong chia sẻ má»i sá»± cho nhau, để không ai phải thiếu thốn (Cv 2,46; 4,34). Sá»± chia sẻ nà y còn mở rá»™ng ra cho các cá»™ng Ä‘oà n khác nữa.
Äể có được má»™t sá»± hiệp thông như thế,
– Trước hết cần thá»±c hiện những công việc / hoạt động thưá»ng xuyên như: há»p nhau không những chia sẻ Lá»i Chúa, suy nghÄ© vá» những hoà n cảnh sống cá nhân và cá»™ng Ä‘oà n dưới ánh sáng đức tin, cá» hà nh thánh lá»… và các việc đạo đức bình dân, những khóa há»c há»i và huấn luyện vá» nhiá»u lãnh vá»±c thánh kinh, giáo lý, mà còn vá» kinh tế, xã há»™i, văn hóa…
– Tiếp theo, cần xây dá»±ng những cấu trúc: tổ chức các Nhóm cá»™ng Ä‘oà n, các Nhóm lãnh đạo-linh hoạt viên, những cuá»™c há»p mặt đà o tạo, hợp tác, lên kế hoạch ở nhiá»u cấp khác nhau. Äiá»u quan trá»ng hÆ¡n cả chÃnh là tinh thần và mục Ä‘Ãch soi dẫn những con ngưá»i hoạt động vá»›i nhau. Äể xây dá»±ng CÄKN, ngưá»i ta cần đến 4 trục: tham gia, đồng trách nhiệm, đối thoại và thông đạt.
– Yếu tố thứ ba giúp xây dá»±ng sá»± hiệp thông đó là cung cách lãnh đạo cá»™ng đồng, khác vá»›i cung cách truyá»n thống xưa nay, nhấn mạnh đến việc lôi cuốn sá»± tham gia, đóng góp khả năng, ân huệ cá»§a má»i ngưá»i nhằm phục vụ lợi Ãch chung. Các kỹ năng cần thiết là : tham khảo, đối thoại, lắng nghe, truyá»n đạt, phân định và quyết định chung. Và chÃnh cá»™ng Ä‘oà n đóng góp và o Ä‘á»i sống cÅ©ng sẽ góp phần tuyển chá»n và đà o luyện những ngưá»i lãnh đạo/dẫn đưá»ng cá»§a mình.[2]
4.2 Ná»I KẾT HIỆP THÔNG VỚI SỨ VỤ
Má»™t cám dá»— thưá»ng xảy ra trong những thá»i gian đầu là CÄKN quá hướng ná»™i (lo cho thà nh viên cá»§a mình) mà xem nhẹ sứ vụ loan báo Tin Mừng. Trong CÄKN, hai yếu tố hiệp thông và sứ vụ cần song hà nh vá»›i nhau: Hiệp thông để lo Sứ vụ, Sứ vụ tăng cưá»ng Hiệp thông.
Theo lối nhìn cá»§a Giáo Há»™i tại châu Ã, cần quan tâm đến 3 mặt cá»§a sứ vụ dẫn lối cho má»i ngưá»i nhìn thấy khuôn mặt cá»§a Chúa Kitô nÆ¡i mình. Äó là :
- Công việc loan báo Tin Mừng cứu độ phải giúp con ngưá»i tiếp cáºn các giá trị Tin Mừng và nâng cao môi trưá»ng sống cá»§a con ngưá»i, sao cho hỠđược hạnh phúc hÆ¡n, nhỠđược bình an, tá»± do và niá»m vui.
- Sứ vụ cá»§a CÄKN phải đưa mình há»™i nháºp văn hóa địa phương nhiá»u hÆ¡n, nối kết niá»m tin vá»›i cuá»™c sống, giúp thà nh viên nhìn và o tình trạng địa bà n dân cư, các hoà n cảnh, biến cố và vấn đỠdưới ánh sáng cá»§a Tin Mừng và đức tin, để tìm ra giải pháp tháo gỡ.
- Trong bối cảnh có nhiá»u tôn giáo và niá»m tin khác nhau ở châu Ã, loan báo Tin Mừng sẽ đưa các Kitô hữu Ä‘i tìm gặp gỡ, chia sẻ và trao đổi vá»›i những anh chị em ngoà i Kitô giáo, vá»›i ước muốn là m cho cuá»™c sống chung hòa hợp, tươi vui và hợp tác chăm sóc những thà nh phần khốn khổ.
4.3 HOÃN CẢI VÀ CANH TÂN Má»I TÆ¯Æ NG QUAN GIá»®A CÃC THÀNH PHẦN DÂN CHÚA, ÄỂ TRỞ THÀNH Äá»I TÃC CỦA NHAU
Có ngưá»i đã và hà ng ngÅ© giáo dân xưa nay như “má»™t con voi Ä‘ang ngá»§â€, khá thụ động trong cuá»™c sống Giáo Há»™i. Lối nhìn vá» má»™t Há»™i Thánh hiệp thông, trong đó má»i ngưá»i là con má»™t Cha, anh chị em má»™t nhà (x. Mt 23,8-11;Ep 4,1-5), sẽ tạo Ä‘iá»u kiện thuáºn lợi cho việc đổi thay tình trạng nà y.
– Thá»±c tế cho thấy có má»™t khoảng cách khá xa giữa lối nhìn Há»™i Thánh-Dân Thiên Chúa và cách thể hiện sá»± hiệp thông, đối thoại, chia sẻ và cùng mang trách nhiệm giữa các thà nh phần Dân Chúa. Cần thay đổi não trạng và những thái độ kỳ thị cách biệt để má»i ngưá»i trở thà nh những đối tác huynh đệ, má»™t lòng, má»™t ý cho sứ vụ xây dá»±ng Nước Chúa.
– CÄKN má»i gá»i “hoán cải vá» những thiếu sót và lá»—i lầm†trong quá khứ để có thể canh tân con ngưá»i và cuá»™c sống trong Giáo Há»™i.
– Các tác nhân canh tân là hà ng giáo sÄ©, kế đến là giáo dân và tu sÄ©. Theo Äức tổng giám mục Orlando Quevedo, OMI, bước đầu tiên hướng tá»›i má»™t cách hiện diện má»›i cá»§a Giáo Há»™i là (1) canh tân hà ng giáo sÄ©; (2) phát triển má»™t lá»›p giáo dân là m tác viên mục vụ; (3) định hướng lại các chương trình huấn luyện linh mục, tu sÄ©, Ä‘oà n thể giáo dân.
KẾT
Nếu Giáo Há»™i tại Việt Nam có kế hoạch chung, dám đầu tư nhân sá»±, kiên trì đà o tạo…
Giáo Há»™i tại Việt Nam đã mạnh dạn lên kế hoạch xây dá»±ng Trung tâm hà nh hương quốc gia La Vang và tiến hà nh công trình từ và i năm nay và sẽ kéo dà i nhiá»u năm.
Hy vá»ng HÄGMVN cÅ©ng tiếp tục lên má»™t kế hoạch má»›i vá»›i mục Ä‘Ãch “Xây dá»±ng má»™t cách hiện diện má»›i cá»§a Giáo Há»™i tại Việt Namâ€.
Kế hoạch nà y chắc chắn sẽ là góp phần hữu hiệu để thá»±c hiện mục Ä‘Ãch các Thư Chung:
– “Sống Phúc âm giữa lòng dân tá»™c, để xây dá»±ng hạnh phúc cá»§a đồng bà o†(1980).
– “Äể hỠđược sống và sống dồi dà o†(2001)
– “Cùng nhau bồi đắp ná»n văn minh tình thương và sá»± sống.†(2010).
Và đồng thá»i, Giáo Há»™i tại Việt Nam cÅ©ng có thể là m chứng cho đồng bà o thấy rằng, ngưá»i Việt Nam có thể Ä‘oà n kết vá»›i nhau để xây dá»±ng hạnh phúc cá»§a đồng bà o, vì há» là Kitô hữu.
Viết theo các tà i liệu sau đây:
- Colloquium on Church in Asia in the 21st Century, Office for Human Development – FABC Manila, Philippines 1997.
- Breaking Ground – Papers presented at the International Theological Congress SCCs at PAC Nagpur, August 17th-19th, 2011. Ấn bản đầu tiên năm 2014.
- “Cá»™ng Ä‘oà n Giáo Há»™i cÆ¡ bản và việc chăm sóc mục vụ cho ngưá»i lao động nháºp cư.†Linh mục Phêrô Nguyá»…n Văn Khảm.
TrÃch Táºp san Hiệp Thông / HÄGM VN, số 91 (tháng 11 & 12 năm 2015)
Tạ Äình Vui
HÄGMVN
[1] Fr. Thomas Vijay SAC, Fr. Francis Scaria, Mr. Elvin Colaco (Editing), Breaking Ground, Papers presented at the International Theological Congress on SCCs at PAC Nagpur, August 17th – 19th, 2011, tr.17.
[2] X. Colloquium trang 271, Nữ tu Julia Neo. DC “Fostering communion in the local church through the basic ecclesial communitiesâ€