1. Thưa cha, xin cha cho biết đôi chút vá» chương trình thưá»ng huấn hiện tại cá»§a cha và có Ä‘iểm gợi hứng nà o từ chương trình thưá»ng huấn nà y cho việc đà o tạo chá»§ng sinh tại Äại Chá»§ng Viện ở Vinh?
Trước hết, con xin kÃnh chà o Cha và quý vị thÃnh giả cá»§a đà i Vatican News. Cảm Æ¡n Cha đã má»i con và con rất vui vì được hầu chuyện vá»›i cha và quý vị.
Con sắp kết thúc khóa há»c vá» việc đà o tạo linh mục ở Chá»§ng Viện. Khóa há»c nà y do Bá»™ Truyá»n Giáo tổ chức, kết hợp vá»›i má»™t số Bá»™, Ngà nh liên quan cá»§a Tòa Thánh.
à thức vá» tầm quan trá»ng cá»§a sứ vụ đà o tạo linh mục hiện nay vá»›i những thay đổi và thách đố má»›i, hằng năm Bá»™ Truyá»n Giáo tổ chức hai khóa há»c: khóa I từ tháng 10 đến tháng 12 cho các nhà đà o tạo và giáo sư Chá»§ng Viện; khóa II từ tháng 02 đến tháng 5 cho các Giám Äốc, Phó Giám đốc Chá»§ng Viện và Tiá»n Chá»§ng viện thuá»™c Miá»n truyá»n giáo. Má»—i khóa không quá 30 ngưá»i. Khóa há»c nà y có 25 linh mục, trong đó 16 vị đến từ Châu Phi, 8 vị đến Châu à và 1 vị đến từ Châu Mỹ Latinh.
Nếu khóa I có mục Ä‘Ãch giúp há»c viên cáºp nháºt kiến thức theo chuyên nghà nh cá»§a mình và há»c há»i vá» phương pháp sư phạm, thì khóa II giúp cho há»c viên biết tổ chức chương trình đà o tạo trong Chá»§ng Viện: từ cÆ¡ cấu, định hướng, ná»™i dung, phương pháp và các giai Ä‘oạn huấn luyện theo yêu cầu cá»§a Ratio má»›i mà Bá»™ Giáo Sỹ vừa ban hà nh.
DÄ© nhiên, có nhiá»u Ä‘iểm gợi hứng cho con trong sứ vụ đà o tạo, nhưng con chỉ xin chia sẻ má»™t số Ä‘iểm quan trá»ng:
1) Trước hết, việc đà o tạo linh mục là má»™t tiến trình huấn luyện toà n vẹn, tiệm tiến và thống nhấttừ thá»i gian, ná»™i dung và nhân sá»± cÅ©ng như cÆ¡ cấu tổ chức. Tránh lối huấn luyện má»™t chiá»u như chỉ lo huấn luyện tri thức, hay quá chú trá»ng đến việc huấn luyện tu đức, hoặc lối huấn luyện duy ká»· năng chỉ chạy theo hoạt động mục vụ bên ngoà i.
Trở thà nh linh mục là má»™t sá»± dấn thân toà n bá»™ con ngưá»i cho má»™t sứ vụ, chứ không phải là má»™t thứ nghá» nghiệp, nhá» khóa há»c nà y, các há»c viên hiểu hÆ¡n vá» mục tiêu đà o tạo linh mục là giúp các ứng sinh thá»±c sá»± trưởng thà nh vá» nhân bản, tu đức, tri thức và mục vụ. Vì thế, việc huấn luyện linh mục phải mang tÃnh toà n vẹn, liên ngà nh và đa diện thì má»›i phù hợp vá»›i hoà n cảnh hiện nay.
2) Äiểm thứ hai, má»™t số chá»§ đỠquan trá»ng được nghiên cứu trong khóa há»c như: việc đồng hà nh vá»›i từng chá»§ng sinh, việc phân định cá nhân và cá»™ng Ä‘oà n, phương pháp là m việc nhóm để các nhà đà o tạo biết cá»™ng tác, hiệp nhất vá»›i nhau trong chương trình đà o tạo.
Khóa há»c cÅ©ng nghiên cứu vá» việc sá» dụng hiểu biết tâm lý để giúp các chá»§ng sinh trưởng thà nh vá» nhân cách, tÃnh tình, tình cảm, tương quan liên vị và cách hà nh xá» phù hợp vá»›i sứ vụ linh mục. Vá» Ä‘iểm nà y, Bá»™ Giáo Sỹ cổ võ các Chá»§ng Viện nên má»i các chuyên viên tâm lý và nữ giá»›i, nhất là nữ tu tham gia và o công cuá»™c đà o tạo linh mục theo khả năng và chuyên môn cá»§a há». Ở Việt Nam, chúng ta Ä‘ang thiếu vá» Ä‘iểm nà y.
Má»™t số chá»§ đỠmang tÃnh thá»i cÅ©ng được há»c há»i: vấn đỠđồng tÃnh; vấn đỠlạm dụng quyá»n, lạm dụng lương tâm và lạm dụng tÃnh dục cá»§a giáo sỹ; những trưá»ng hợp tâm bệnh; vấn đỠbảo vệ trẻ em và những ngưá»i dá»… bị tổn thương; vấn đỠquản trị tà i sản và tà i chÃnh trong Chá»§ng Viện theo sá»± cải cách hiện nay cá»§a Tòa Thánh.
3) Äiểm thứ ba là tinh thần và phương pháp là m việc theo Äức Thánh Cha Phanxicô mà các Chá»§ng Viện cần áp dụng, dá»±a trên ná»n tảng thần há»c vá» má»™t “Giáo Há»™i như là Dân cùng nhau tiến bước†(Chiesa come un popolo in cammino). Việc huấn luyện là sá»± kiện thuá»™c Giáo Há»™i há»c mà Chá»§ng Viện là nôi để sống và thể hiện mô hình Giáo Há»™i hiệp thông theo hình tròn: NghÄ©a là là m sao tạo được tinh thần và phương pháp là m việc chung vá»›i nhau nÆ¡i Ban Äà o tạo theo các nguyên tắc: hiệp thông, huynh đệ thần bÃ, tham dá»±, đối thoại, cá»™ng tác, tÃnh công nghị và tÃnh táºp Ä‘oà n để cùng phân định, cùng quyết định theo sá»± khôn ngoan cá»§a Thánh Thần (comunione, fraternità mistica – partecipazione – dialogo – corresponsabilità , collegialità – sinodalità ). Sứ vụ đà o tạo là công trình chung, nếu tạo được bầu khà nà y ở Chá»§ng Viện, thì sẽ tránh được lối đà o tạo “má»—i ngưá»i má»™t kiểu,†thiếu tÃnh thống nhất và phối hợp, thiếu lắng nghe và đối thoại. Như thế, việc đà o tạo sẽ mang lại nhiá»u hiệu quả thiết thá»±c hÆ¡n. Äây là những Ä‘iá»u má»›i mẻ mà con cảm thấy được gợi hứng nhiá»u trong bối cảnh ở Việt Nam.
2. Chương trình đà o tạo cá»§a Äại Chá»§ng viện thánh Phanxicô Xaviê (Vinh) để trở thà nh má»™t linh mục trải qua những giai Ä‘oạn nà o và những Ä‘iểm nhấn trong những giai Ä‘oạn đó như thế nà o?
Xin cảm Æ¡n Cha đã quan tâm đến chúng con. Trong những năm gần đây, chương trình đà o tạo linh mục ở Vinh trải qua những giai Ä‘oạn sau: 1) Giai Ä‘oạn Dá»± Tu: Các ứng sinh Ä‘ang há»c Äại Há»c và Cao Äẳng, nếu há» muốn thi và o Äại Chá»§ng Viện, hỠđược má»i gá»i gia nháºp Nhóm Dá»± tu và sinh hoạt trong 3 năm để tìm hiểu và phân định xem mình có phù hợp vá»›i Æ¡n gá»i linh mục hay không. Sau khi tốt nghiệp, há» tham dá»± kỳ thi và o Äại Chá»§ng Viện. Vùng Thanh- Nghệ – TÄ©nh – Bình là nÆ¡i có nhiá»u Æ¡n gá»i. Ở Vinh, có những kỳ thi có hÆ¡n 400 ứng sinh nhưng chỉ lấy 40 ngưá»i. Äể được và o Chá»§ng Viện, đòi há»i các em phải cố gắng nhiá»u và thá»±c sá»± là phải có Æ¡n Chúa.
2) Giai Ä‘oạn II ở Tiá»n Chá»§ng viện, đây là giai Ä‘oạn đầu cá»§a việc huấn luyện, trong 2 năm hỠđược đà o tạo chá»§ yếu vá» nhân bản, tu đức và kiến thức ná»n tảng v.v… Äây cÅ©ng là giai Ä‘oạn sà ng lá»c nghiêm túc, để xác định tÃnh phù hợp cho Æ¡n gá»i linh mục. Nếu há» vượt qua, thì sẽ được và o Äại Chá»§ng viện.
3) Giai Ä‘oạn ở Chá»§ng Viện, gồm 2 năm Triết Há»c, 1 năm Thá», 4 năm Thần Há»c, và  khoảng 1 năm thá»±c táºp mục vụ ở giáo xứ. Sau đó nếu má»i sá»± suôn sẻ, há» sẽ được truyá»n chức linh mục. Như thế, tổng cá»™ng thá»i gian đà o tạo là 9 năm. Chương trình nà y căn bản áp dụng theo đưá»ng hướng đà o tạo cá»§a Giáo Há»™i và Há»™i Äồng Giám Mục Việt Nam.
3. Con xin phép há»i má»™t câu bên ngoà i phạm vi giáo pháºn. Việc liên kết vá» chương trình đà o tạo giữa các chá»§ng viện tại Việt Nam như thế nà o?
Vá» Ä‘iểm nà y, con nháºn thấy rằng trong những năm qua, nhá» những nổ lá»±c cá»§a Há»™i Äồng Giám Mục Việt Nam, đặc biệt cá»§a Ủy Ban Giáo Sỹ và Chá»§ng Sinh, các Chá»§ng Viện có má»™t sá»± liên kết, đối thoại và há»c há»i lẫn nhau rất tốt. Chúng ta đã có Ratio Nationalis, Äịnh Hướng đà o tạo linh mục cho toà n quốc, được Tòa Thánh phê chuẩn, đây là tà i liệu rất quý để giúp các Chá»§ng Viện có chung má»™t định hướng và cùng má»™t trình độ huấn luyện. Äặc biệt, hằng năm, Ủy Ban Ä‘á»u đặn tổ chức các cuá»™c thưá»ng huấn cho các nhà đà o tạo và o dịp hè, đó cÅ©ng là cÆ¡ há»™i rất quý để các nhà đà o tạo cáºp nháºt kiến thức và nhất là há»c há»i kinh nghiệm huấn luyện vá»›i nhau. Con nháºn thấy đó là dấu hiệu rất tÃch cá»±c, trong khi so sánh má»™t số nước hiện nay, há» chưa có Ratio, chương trình đà o tạo chung như Việt Nam.
Â
4. Những nguyên tắc chung đạo tạo linh mục cho toà n thể Giáo Hội được áp dụng và o bối cảnh Việt Nam thế nà o? Nếu được, xin cha cho một và i và dụ.
Câu há»i nà y khá thú vị đối vá»›i con. Việc huấn luyện linh mục là má»™t nghệ thuáºt cá»§a các nghệ thuáºt. Ngưá»i huấn luyện phải có sá»± hiểu biết vá» huấn luyện, biết phương pháp huấn luyện và có chiến lược huấn luyện.
Con chỉ muốn chia sẻ 5 nguyên tắc mà con há»c được:
1) Huấn luyện là hướng tá»›i giá trị hÆ¡n là cấm Ä‘oán. Mục tiêu huấn luyện là giúp ứng sinh biến đổi. Nếu không biến đổi là không có kết quả. Mà con ngưá»i chỉ biến đổi nhá» sống các giá trị. Äó là lý do tại sao Äức Thánh Cha Phanxicô nói rằng: đừng huấn luyện theo kiểu cảnh sát!
2) Huấn luyện là hướng tá»›i sự siêu việt và tuyệt đối. Theo đó, huấn luyện là hướng tá»›i Thiên Chúa, yêu mến Ngưá»i trên hết má»i sá»± và hiến thân cho Ngưá»i. Huấn luyện là giúp ứng sinh trở thà nh “ngưá»i cá»§a Thiên Chúa.â€
3) Huấn luyện cÅ©ng là giúp thụ huấn sinh biết yêu mến Giáo Há»™i và phục vụ ngưá»i khác. Æ n gá»i linh mục ở trong Giáo Há»™i và cho ngưá»i khác, chứ không phải cho mình. Nên việc huấn luyện Ä‘Ãch thá»±c là giúp ứng sinh trở thà nh má»™t ngưá»i biết yêu mến Giáo Há»™i và phục vụ tha nhân, nhất là những ngưá»i nghèo. Linh mục là “ngưá»i cá»§a Giáo Há»™i.â€
4) Huấn luyện bao gồm má»i phạm vi, không chỉ ở phạm vi chÃnh thức (formal) mà cả phạm vị không chÃnh thức (informal). NghÄ©a là không chỉ huấn luyện trong môi trưá»ng nghiêm túc, như ở lá»›p há»c, nhà thá», nhưng ở má»i nÆ¡i, má»i lúc, má»i lÄ©nh vá»±c, như thể thao, âm nhạc, hoạt động văn hóa, lao động chân tay, nÆ¡i sân cá», tại bà n ăn, ngoà i đưá»ng, khi giao tiếp, Ä‘i dã ngoại, khi nghỉ hè… tất cả Ä‘á»u được nhìn như là phương tiện và cÆ¡ há»™i để giáo dục.
5) Huấn luyện phải theo nguyên tắc bao gồm (inclusive) và loại bá» não trạng loại trừ (exclusive). NghÄ©a là lối tiếp cáºn huấn luyện má»™t con ngưá»i bao gồm cả quá khứ, hiện tại và tương lai; bao gồm những khả năng, tiá»m năng và cả những yếu Ä‘uối, giá»›i hạn và những tổn thương cá»§a há». Nguyên tắc nà y có thể áp dụng cho nhiá»u lãnh vá»±c như nghiên cứu, mục vụ, tổ chức và lượng giá… Nó mở ra cho chúng ta nhiá»u cÆ¡ há»™i. Còn lối loại trừ thì ngà y nay đã lá»—i thá»i và không nên áp dụng trong giáo dục.
5. Với kinh nghiệm của cha, đâu là những thách đố lớn trong việc đà o tạo một chủng sinh ngà y nay? Và hướng giải quyết của cha thế nà o?
Äây là câu há»i hay, nhưng khó trả lá»i! Hiện nay có nhiá»u thách đố cho việc đà o tạo linh mục trên thế giá»›i và cÅ©ng như ở Việt Nam. Theo thiển ý, con muốn nói đến má»™t số thách đố lá»›n ở Việt Nam: 1) Trước hết đó là thách đố vá» môi trưá»ng xã há»™i, má»™t xã há»™i vô thần, duy váºt chất, trong đó sá»± giả dối, luồn lách lên ngôi, sống trong môi trưá»ng đó, ai cÅ©ng bị ảnh hưởng, các ứng sinh đến từ môi trưá»ng nà y cÅ©ng cần được thanh lá»c từ sá»± ảnh hưởng nà y. Äiá»u đó là không dá»…!
Thách đố thứ hai đến từ phÃa ứng sinh: Vì sá»± tá»± do và chá»n lá»±a riêng, có những ngưá»i không muốn được đà o tạo, chỉ nÃn thở qua sông để được chịu chức, mặc dầu Ban Äà o tạo đã cố gắng giúp đỡ. Äó là trách nhiệm cá»§a há». Tạ Æ¡n Chúa, trên thá»±c tế, những trưá»ng hợp nà y chỉ là thiểu số.
Vấn đỠtuổi tác cÅ©ng là má»™t thách đố, nhiá»u chá»§ng sinh và o Chá»§ng Viện khi tuổi Ä‘á»i khá cao, mà theo tâm lý phát triển, 30 tuổi trở Ä‘i, má»i thứ đã ổn định vá» lối nghÄ©, thói quen và nhân cách, nên thiết tưởng, việc huấn luyện cà ng trẻ cà ng tốt, vì cây đã lá»›n sẽ khó uốn. Tuy nhiên, chúng ta còn có niá»m tin và o Æ¡n Chúa và sá»± thiện chà cá»§a đương sá»±, nếu có hai yếu tố nà y, má»i sá»± Ä‘á»u có thể. Thá»±c tế, có những ứng sinh dù lá»›n tuổi, nhưng há» vẫn trở thà nh những linh mục tốt.
Thách đố thức ba vá» nhân sá»± và phương tiện huấn luyện. Nói chung Việt Nam chúng ta Ä‘ang còn thiếu nhân sá»±, thiếu chuyên môn và các phương tiện cần thiết như thư viện, cÆ¡ sở váºt chất phù hợp vá»›i sứ vụ đà o tạo linh mục hiện nay.
6. Vá»›i tư cách là Phó Giám đốc Äại Chá»§ng viện thánh Phanxicô Xaviê, xin cha cho biết đâu là mẫu chá»§ng sinh hay tiêu chuẩn mà cha thấy xứng đáng chịu chức linh mục và o cuối giai Ä‘oạn đà o tạo?
Thá»±c ra mà nói, Æ¡n gá»i linh mục là má»™t hồng Æ¡n nhưng không cá»§a Thiên Chúa. Chúa ban cho ai ngưá»i đó được. Nên nói là xứng đáng, thì không ai có thể cho là xứng đáng. CÅ©ng chẳng ai có quyá»n đòi giám mục phải truyá»n chức cho mình. Nhưng như đã nói, Æ¡n gá»i linh mục được ban trong và qua Giáo Há»™i, cụ thể là qua sá»± đánh giá cá»§a Äức Giám Mục, Ban Äà o Tạo và Dân Chúa chứng thá»±c ứng sinh nà y có xứng đáng và phù hợp để trở thà nh linh mục hay không. Nếu dá»±a theo tiêu chuẩn cá nhân, thì dá»… rÆ¡i và o chá»§ quan, nên chúng ta phải dá»±a theo tiêu chuẩn mà Giáo Luáºt 1983, Ä‘iá»u 1029 quy định 7 tiêu chuẩn để xét các ứng sinh được tiến chức: Há» chứng thá»±c 1) đức tin tinh tuyá»n; 2) chà hướng ngay thẳng; 3) kiến thức đầy đủ; 4) danh thÆ¡m tiếng tốt; 5) tác phong Ä‘oan chÃnh; 6) nhân đức được thá» luyện; 7) có sức khá»e thể lý và tâm lý tốt tương ứng vá»›i chức thánh sẽ lãnh nháºn. Äó là những tiêu chuẩn mà chúng con thưá»ng dá»±a và o để lượng giá ứng sinh và giá»›i thiệu vá»›i Giám Mục cá»§a mình.
Thực hiện: Văn Yên, SJ