Trong các Hoà ng đế nổi tiếng cấm đạo dữ dá»™i nhất, chúng ta phải kể Hoà ng đế Liciniô. Hoà ng đế là địch thủ số má»™t của Hoà ng đế Contantinô Cả, Hoà ng đế Liciniô cÆ°á»›i em Hoà ng đế Contantinô, quý danh là Contantinô. Äể lấy lòng anh rể là ngÆ°á»i công giáo, Hoà ng đế Liciniô là m bá»™ quý mến ngÆ°á»i công giáo. NhÆ°ng từ ngà y ly dị hoà ng háºu Contantinô, Hoà ng đế Lixiniô bắt đầu công khai bách hại đạo công giáo.
Thá»i đó, Hoà ng đế đóng đô ở Capađôcia vá»›i má»™t binh lá»±c rất hùng háºu. Hoà ng đế ban sắc chỉ bách hại đạo công giáo.
Sắc lệnh ban ra, má»i Kitô hữu Ä‘á»u bối rối, lo sợ. Há» sợ Hoà ng đế là ngÆ°á»i Ä‘á»™c ác sẽ dùng đủ má»i thủ Ä‘oạn dã man để tiêu diệt đạo Chúa Kitô. Má»™t số ngÆ°á»i vá»™i trốn chạy vì hoảng sợ, số khác quá yếu Ä‘uối đã nghe theo lệnh của Hoà ng đế, bỠđạo. Tuy nhiên Thiên Chúa vẫn không thiếu những ngÆ°á»i con trung tÃn sẵn sà ng chịu má»i khổ hình vì mến Chúa Kitô.
Trong đạo quân hoà ng gia có má»™t trung Ä‘á»™i toà n ngÆ°á»i công giáo. Quý danh các vị anh hùng tỠđạo được ghi chép đầy đủ dÆ°á»›i đây để má»i ngÆ°á»i trong má»i thế hệ ca tụng chà khà anh hùng của các ngà i, các thánh: Clôđiô, Athana, Valiên, Eliên, Mêlitông, EuÄ‘icô, Äôminitinh, Eunôica, Xixinô, Hêrakiô, AlêxanÄ‘ria, Gioan, Acatô, Vivianô, Henviô, Têôđulê, Cyrilô, Flaviô, Sêvêsianô, Ciriônô, Valêsanô, CliÄ‘iônô, Cacêđônô, Pycô, Euricê, Marađê, Philôtimênê, Akê, Micalê, Lycimaquê, Äômnô, Têôphilê, Eutilê, Sátceô, AnÄ‘iô, Lêônixê, Isucô, Calô, Dôđônô, và CangÄ‘iđê.
Trung úy Agricola triệu táºp bốn mÆ°Æ¡i vị anh hùng Chúa Kitô lại, trung úy hết lá»i khen ngợi tinh thần chiến đấu, cÅ©ng nhÆ° những chiến công oanh liệt của các ngà i. Trung úy cÅ©ng cho các ngà i biết ý định của Hoà ng đế muốn tặng thưởng các ngà i vì những chiến công các ngà i đã thá»±c hiện, nhÆ°ng vá»›i Ä‘iá»u kiện các ngà i phải hoà n toà n tuân theo sắc chỉ cấm đạo của Hoà ng đế má»›i ban hà nh.
Bốn mÆ°Æ¡i vị đồng thanh đáp lá»i trung úy: “ThÆ°a trung úy, nếu chúng tôi đã can đảm chiến đấu, vì Hoà ng đế trần gian, nhÆ° lá»i trung úy vừa nói, thì giỠđây đối vá»›i Hoà ng đế Thiên Quốc chúng tôi phải là m gì?â€
Viên trung úy khiển trách nặng lá»i, Ä‘e dá»a sẽ sa thải. Äể có thá»i giá» cho các vị suy nghÄ©, trung úy truyá»n giam tất cả trong ngục thất. Trong ngục, các vị tỠđạo tÆ°Æ¡ng lai quây quần bên nhau khẩn khoản xin Chúa Kitô ban Æ¡n chiến đấu vì chân lý cho danh Chúa được vinh sáng. Suốt đêm các ngà i ca hát Thánh vịnh chúc tụng Chúa Kitô. Äể đáp lại mối tình nồng nhiệt của những ngÆ°á»i con trung hiếu, Chúa Giêsu đã thân hiện đến vá»›i các ngà i và ban lá»i khÃch lệ: “Các con thân mến, Cha khen ngợi lòng can trÆ°á»ng của các con. Các con hãy chiến đấu tá»›i giá»t máu cuối cùng. Cha chỉ ban triá»u thiên tỠđạo cho những ai kiên nhẫn chiến đấuâ€.
Sáng hôm sau, viên trung Ä‘á»™i trưởng triệu táºp tất cả anh em binh sÄ© trong má»™t gian phòng ấm cúng. Ông cÅ©ng không quên má»i các vị tỠđạo tá»›i tham dá»±. TrÆ°á»›c mặt đông đủ anh em đồng Ä‘á»™i, trung úy trung Ä‘á»™i trưởng công khai tuyên dÆ°Æ¡ng công trạng các ngà i, hứa sẽ ban cho các ngà i nhiá»u huân chÆ°Æ¡ng nếu các ngà i nghe lá»i ông bỠđạo.
Hết dụ dá»— nà y tá»›i dá»a nạt khác, tất cả Ä‘á»u không là m rung chuyển nổi ý chà sắt đá của các vị tỠđạo, trung úy trung Ä‘á»™i trưởng giáºn truyá»n tống ngục các ngà i.
Sáu ngà y sau, đại úy đại Ä‘á»™i trưởng truyá»n Ä‘iệu các ngà i tá»›i văn phòng để tra vấn. Trên Ä‘Æ°á»ng tá»›i văn phòng đại Ä‘á»™i trưởng, trung sÄ© Cyrilô Ä‘em hết lá»i lẽ khÃch lệ các bạn: “Các bạn thân mến, Thiên Chúa nhân từ đã khôn khéo sắp đặt để chúng ta sống vá»›i nhau trong cùng má»™t trung Ä‘á»™i. Các bạn hãy cùng tôi thá» quyết sẽ không lìa nhau dù bị kìm cặp, tra tấn. Chúng ta hiện nay có ba địch thủ phải đối phó, đó là quỉ Satan, ông trung Ä‘á»™i trưởng và đại Ä‘á»™i trưởng. Chúng ta hãy can đảm chiến đấu, chiến đấu tá»›i giá»t máu cuối cùngâ€.
Sau bao lá»i la lối, dá»a nạt, những ngÆ°á»i con yêu của Chúa vẫn má»™t lòng kiên quyết. Äại úy đại Ä‘á»™i trưởng truyá»n lấy đá Ä‘áºp gãy răng các vị tỠđạo. NhÆ°ng lạ thay, mồm miệng bá»n lý hình Ä‘á» lòm những máu và bao nhiêu răng rụng hết, còn các vị tỠđạo Chúa Kitô vẫn được bình an vô sá»±. Tức giáºn, viên đại úy lượm hòn đá ném và o các vị tỠđạo. Lạ thay viên đá không trúng vị nà o hết, nhÆ°ng báºt trở lại miệng viên đại úy là m ông bị thÆ°Æ¡ng khá nặng.
NgÆ°á»i ta lại tống giam các ngà i trong ngục tối để có thá»i giá» nghÄ© ra những khổ hình dã man hÆ¡n. Suốt đêm các ngà i cầu nguyện và ca hát Thánh vịnh. Äể khÃch lệ những ngÆ°á»i con yêu, Chúa Giêsu lại Ä‘Ãch thân hiện đến vá»›i các ngà i vá»›i những lá»i đầy tình thÆ°Æ¡ng: “Các con thân mến, các con nên biết, hết những ai tin tưởng ở Cha, dù đã chết, há» sẽ được sống lại. Các con hãy can đảm lên, các con đừng sợ khổ hình chóng qua của loà i ngÆ°á»i, các con hãy chiến đấu, chiến đấu hăng hái để lÄ©nh triá»u thiên vÄ©nh cá»uâ€.
Hôm sau, bốn mÆ°Æ¡i vị chiến sÄ© Chúa Kitô hùng dÅ©ng tiến tá»›i toà án để nghe ông chánh án tuyên án tá» hình. Cứ theo bản án đó, thì các ngà i phải ném và o hồ nÆ°á»›c băng giá gần thà nh Sêbasta. Bên hồ nÆ°á»›c lạnh, đại úy đại Ä‘á»™i trưởng truyá»n đặt sẵn má»™t bể nÆ°á»›c ấm để có ai chịu không nổi khổ hình sẽ được cứu sống ngay, vá»›i Ä‘iá»u kiện phải chối Chúa Kitô. Chiá»u tá»›i, lý hình dẫn các ngà i tá»›i pháp trÆ°á»ng. Tá»›i nÆ¡i, các ngà i tá»± tay cởi lấy quần áo, há»›n hở bảo nhau: “Ngà y xÆ°a quân lÃnh đã lá»™t áo Chúa Giêsu, NgÆ°á»i vui vẻ chịu khổ hình vì tá»™i chúng ta. GiỠđây, tá»± tay chúng ta cởi lấy quần áo để được chết vì tình yêu NgÆ°á»i, ngõ hầu Ä‘á»n tá»™i chúng ta. Chịu lạnh dữ dá»™i nhÆ° thế nà y, chắc khó chịu lắm, nhÆ°ng đây là con Ä‘Æ°á»ng duy nhất Ä‘Æ°a chúng ta tá»›i thiên quốc. Khổ hình sẽ qua trong nháy mắt, nhÆ°ng vinh quang sẽ tồn tại mãi mãi. Chúng ta đổi má»™t đêm lấy má»™t ngà y vÄ©nh cá»u. Bao chiến sÄ© đã vui lòng gá»i xác trên chiến trÆ°á»ng chỉ vì muốn trung thà nh vá»›i Hoà ng đế trần gian. Bao tá»™i nhân đã phải chịu những khổ hình dữ dằn gấp trăm cá»±c hình chúng ta đây. GiỠđây, chúng ta hãy cảm tạ Thiên Chúa đã cho chúng ta được vinh dá»± chết vì chân lý, vì đức tinâ€.
Ngá»a mặt lên trá»i, các ngà i nguyện dâng mình là m của lá»… toà n thiêu. Của lá»… đây không được thiêu bằng lá»a nhÆ°ng bằng nÆ°á»›c lạnh, tâm trà các ngà i vẫn hÆ°á»›ng vá» Chúa, khẩn khoản xin Chúa đừng để má»™t ai bá» phà mất triá»u thiên tỠđạo. NÆ°á»›c lạnh thấu xÆ°Æ¡ng, chịu không nổi, má»™t ngÆ°á»i hèn nhát chịu thua trÆ°á»›c sức mạnh ghê gá»›m của nÆ°á»›c hồ mùa đông. Anh kêu lý hình tá»›i cứu anh ra khá»i hồ nÆ°á»›c lạnh để được tắm trong bể nÆ°á»›c nóng. Vừa má»›i dìm mình trong bể nÆ°á»›c nóng, anh liá»n chết tÆ°Æ¡i. Còn lại ba mÆ°Æ¡i chÃn vị vẫn vui vẻ ca hát trong hồ nÆ°á»›c lạnh. Các ngà i than tiếc số pháºn ngÆ°á»i bạn đáng thÆ°Æ¡ng kia. Mắt các ngà i luôn ngÆ°á»›c lên trá»i khẩn khoản xin Chúa ban sức mạnh cho các ngà i can đảm chiến đấu đến phút cuối cùng.
Tá»›i ná»a đêm, má»i ngÆ°á»i có mặt Ä‘á»u nhìn thấy má»™t tia sáng phủ các vị tỠđạo là m cho nÆ°á»›c hồ lạnh trở nên ấm áp. Äồng thá»i, các thiên sứ bay lượn trên không trung tay cầm ba mÆ°Æ¡i chÃn triá»u thiên đặt trên đầu 39 chiến sÄ© Chúa Kitô Ä‘ang ca hát trong hồ nÆ°á»›c lạnh. Äầy xúc Ä‘á»™ng trÆ°á»›c sá»± lạ vừa xẩy ra, má»™t binh sÄ© thức đêm canh gác vá»™i chạy tá»›i chá»— các đồng bạn Ä‘ang ngủ, đánh thức dáºy, vui vẻ cởi quần áo lá»™i xuống hồ nÆ°á»›c lạnh, miệng hô lá»›n: “Tôi là Kitô hữuâ€.
Hôm sau lý hình thấy các vị tỠđạo đã lả Ä‘i vì rét. Há» kinh ngạc thấy má»™t ngÆ°á»i đồng bạn Ä‘ang vẫy vùng trong hồ lạnh. HỠđổ xô tá»›i vá»›t bạn lên.
NhÆ°ng ngÆ°á»i đó má»™t mình hô lá»›n: “Tôi là Kitô hữuâ€. Căm giáºn tá»›i thâm tÃm ruá»™t gan, đại úy Ä‘á»™i đại trưởng truyá»n vá»›t bốn mÆ°Æ¡i vị tỠđạo ra khá»i nÆ°á»›c, đánh giáºp ống chân cho chết. Bá»n lý hình chất xác các vị tỠđạo thà nh đống để thiêu hủy. Tá»›i gần thánh Mêlitông, há» thấy thánh nhân còn thoi thóp thở. Bá»n lý hình khiêng thánh nhân và o trong nhà vá»›i hy vá»ng thánh nhân sẽ chối đạo.
Mẹ thánh nhân biết việc đó, bà liá»n vá»™i chạy tá»›i vác thánh nhân lên vai Ä‘i thẳng tá»›i chá»— hoả táng 39 vị thánh. Hai tay ôm ghì lấy con, miệng lắp bắp khuyên con: “Con yêu quÃ, mẹ rất sung sÆ°á»›ng thấy con kiên nhẫn chiến đấu vì Chúa Kitô. Mẹ đã chÃn tháng cÆ°u mang ba năm bú má»›m, vất vả nhiá»u vì con. Con hãy can đảm lên. Thiên thần Ä‘em triá»u thiên thiên quốc cho con, Ä‘ang chá» con trên trá»i, con chỉ còn bÆ°á»›c má»™t bÆ°á»›c nữa là tá»›i. Con hãy vui lòng chịu chết vì Chúa Kitô để mẹ được vui lòng. Thiên Chúa đã ban con cho mẹ nhÆ°ng không, giỠđây mẹ sung sÆ°á»›ng được trao con lại cho NgÆ°á»i. Con xin Chúa cho mẹ được chóng vá» trá»i vá»›i con.â€
Vừa nghe mẹ nói dứt lá»i, thánh Mêlitông êm ái thở hÆ¡i cuối cùng trong cánh tay mẹ hiá»n. Bà mẹ thánh thiện âu yếm hôn con lần cuối cùng. Rồi bà vất xác con và o đống xác các vị tỠđạo Ä‘ang ngùn ngụt bốc cháy. Bà đứng lại nhìn xác con cháy ra tro, má»›i chịu quay gót trở vá».
Äốt xác các thánhh rồi, đại úy đại Ä‘á»™i trưởng vẫn chÆ°a hả giáºn, ông truyá»n lượm tro và xÆ°Æ¡ng vứt hết xuống sông. Äể là m vinh danh những ngÆ°á»i con yêu dấu, Thiên Chúa đã giữ nguyên vẹn tro và xÆ°Æ¡ng các vị tỠđạo trong nÆ°á»›c, không để tiêu tan má»™t mảy may, trái lại còn là m sáng cả má»™t vùng nÆ°á»›c lóng lánh nhÆ° tinh tú trên trá»i. Các vị tỠđạo đã hiện vá» báo cho Äức Giám mục Phêrô biết chá»— vứt di hà i các ngà i. Äức Giám mục cùng vá»›i các giáo sÄ© vá»™i vã tìm đến vá»›t di hà i các thánh Ä‘Æ°a vá» an táng tại nhà thá» dâng kÃnh thánh Cyrce tỠđạo.
Các ngà i được phúc tỠđạo nhằm ngà y 10-03 năm 316, Giáo há»™i mừng lá»… các ngà i và o chÃnh ngà y các ngà i được phúc tỠđạo.Â
tinmung