Gợi ý mục vụ năm 2019 – Bài 8: Cần phân định những gì?

Chúng ta đã xác định mục tiêu và cách thức của sự phân định trong tiến trình �ồng hành với các cặp hôn nhân hay sống chung. Bây gi� chúng ta có thể hướng tới thực hành trong thực tế. Chúng ta thấy ở đây ít nhất là ba đối tượng cần được thực hành sự phân định thiêng liêng: ước muốn, dây liên kết hôn ước, và những hành vi và thực hành hữu ích.

1. Phân định ước muốn

Một ngư�i li dị và đang sống trong một cuộc kết hợp mới hay tái hôn v� mặt dân sự, ước muốn được lãnh nhận bí tích Thánh Thể, các vị mục tử có thể giúp h� phân định ước muốn này. Câu h�i để giúp h� nhận định cho rõ là: ước muốn ấy đặt trên cơ sở nào?

�ối với một số ngư�i, ước muốn chỉ đơn giản là vì h� muốn được đón nhận từ trong hoàn cảnh khách quan hiện tại “trái qui tắc� của h�. Giả như h� được phép rước lễ thì có lẽ h� đã không có khao khát ấy. H� cảm thấy bức bối vì mình không được hiệp thông dù đi�u ấy xem chừng có thể đối với h� không quan tr�ng lắm. Có vẻ như h� ước muốn mình có quy�n được lãnh nhận bí tích hơn là khao khát chính bí tích, khao khát được hiệp thông với Chúa. Ước muốn như vậy không đúng. �ối với những ngư�i này, cần giúp h� hiểu không ai có quy�n đòi h�i ân sủng, vì ân sủng là được tự do ban cho cách nhưng không. Bí tích Thánh Thể là Thân Mình Chúa Kitô, không phải là một “thứ� gì thông thư�ng bất kỳ ai đó có quy�n đòi chiếm hữu. Nhi�u ngư�i không thể hay không được phép lãnh nhận, cho dù h� có được phép lãnh nhận cách công khai đi nữa h� cũng sẽ “ăn và uống lấy án phạt� của mình. Vả lại, h� cần phải hiểu biết rằng không thể tách biệt Mình Thánh Chúa Kitô với mầu nhiệm Hội thánh Thân Mình Ngư�i. Hội thánh phát sinh từ Thánh Thể. Hiệp thông Thánh Thể không phải chỉ là chuyện riêng tư giữa tôi và Chúa Giêsu, mà còn là hiệp thông với Hội thánh của Chúa. Có một sự thống nhất trên bình diện các bí tích. Ngư�i ta không thể lãnh nhận một bí tích này (Thánh Thể) mà lại mâu thuẫn cách khách quan với một bí tích khác (Hôn Phối). Hoàn cảnh khách quan của những ngư�i li dị tái hôn (không đồng nhất với tình trạng ân sủng của h� vốn thuộc chủ quan) thì “mâu thuẫn với sự hiệp thông yêu thương giữa �ức Kitô và Hội thánh� (FC 84). Không được phép rước lễ không đồng nghĩa với việc bị phán xét là đang trong tình trạng tội lỗi hay một phán xét nào v� tình trạng ân sủng của linh hồn mình (những ngư�i dự tòng hay các trẻ nh� chẳng hạn, không được phép rước lễ đó thôi). Cho phép những ngư�i li dị tái hôn được rước lễ công khai còn khiến cho các tín hữu có thể bị sai lạc và hiểu lầm giáo lí của Hội thánh v� sự bất khả phân li của hôn nhân. Sự kiện những ngư�i này không được phép rước lễ khiến h� không cảm thấy thanh thản, nhắc h� luôn nhớ cuộc sống h� còn có cái gì chưa ổn, từ đó dần dần càng ước muốn được thay đổi cách sống của mình.

2. Phân định dây liên kết hôn ước

Phân định dây liên kết hôn ước là để biết hôn nhân đó có thành sự hay không, không được xem đó như là phương thế để nhằm tìm sự chấp thuận cho những ngư�i li dị tái hôn dân sự được kết hôn lần nữa trong Hội thánh, và từ đó cũng được lãnh nhận các bí tích. �úng hơn, phân định dây hôn ước thuộc “lộ trình đồng hành và phân định nhằm hướng dẫn tín hữu đi đến chỗ nhận biết tình trạng của h� trước mặt Thiên Chúa� (AL 300). Sự phân định này sẽ giúp làm sáng t� vấn đ� liệu tôiđã kết hôn thực sự hay chưa. �i�u đó rất có ý nghĩa hiện sinh đối với tôi. Vì bản chất hôn nhân có tính xã hội và Giáo hội, nên sự phân định này phải công khai và cùng thực hiện với Giáo hội mới thực sự giúp tôi hướng đến cuộc sống tương lai của tôi. Nếu như tôi chưa thực sự kết hôn và nếu như tôi đã kết hôn trong tình trạng không đủ tự do và ý thức, tức là có các nguyên nhân bên ngoài ảnh hưởng nghiêm tr�ng đến tự do và ý thức, khiến cuộc kết hôn không thành sự, thì tôi có thể thong dong tìm kết hôn một lần nữa với ngư�i khác. Nếu tôi đã kết hôn thực sự, tức hôn nhân của tôi đã hoàn toàn thành sự, tôi biết mình vẫn còn chịu ràng buộc bởi dây hôn ước với ngư�i phối ngẫu, cho dù chúng tôi đã li thân và cho dù ngư�i phối ngẫu của tôi bất trung và đã dấn thân sống với ngư�i khác. Vấn đ� chính yếu của sự tuyên bố hôn nhân bất thành là làm sáng t� tình trạng của dây liên kết hôn ước, chứ không phải là vấn đ� Hiệp thông với những ngư�i li dị “tái hôn�.

� thức như thế, các mục tử khuyến khích những ngư�i li dị đang sống một kết hợp mới phân định xem h� có thực sự đang chịu ràng buộc bởi dây hôn phối với một ngư�i khác hay không. �ể làm thế cũng cần phải có vài lí do hiển hiện nào đó khả dĩ cho là hôn nhân trước không thành sự. Còn nếu không có lí do gì cả để có thể đặt vấn đ� v� dây hôn phối, và nếu một hoặc cả hai ngư�i đ�u tin rằng hôn nhân của h� đã được thực sự kết ước cách hợp pháp, cho dù h� nghĩ cần phải li thân và dù một hoặc cả hai ngư�i hiện gi� đã sống với ngư�i khác, như thế dây hôn phối vẫn tồn tại, thì đó là một vấn đ� khác.

3. Phân định các bước đi cụ thể

3.1 Giao hòa

Sau khi đã phân định v� ước muốn và v� dây liên kết hôn ước, gi� đây chúng ta xem xét một vài bước cụ thể nhằm giúp ngư�i ta «tìm ra những cách khả dĩ đáp lại tiếng Chúa và để lớn lên qua các giới hạn» (AL 3015), để đạt tới sự «nhận biết tình trạng của h� trước mặt Thiên Chúa» (AL 300), và để sống theo sự thật của dây hôn ước của h�. Câu h�i đầu tiên của «mục vụ dây hôn ước» (AL211) hiển nhiên phải đặt ra là liệu hai ngư�i đã li thân có thể giao hòa với nhau hay không.

3.2 Từ b� cuộc sống chung ngoài hôn nhân

Mục đích của sự phân định trong bối cảnh mục vụ dây hôn ước là xác định những cách thức để ngư�i li dị đang sống trong một kết hợp khác ngoài hôn nhân đi đến chỗ sống theo sự thật hoàn cảnh của h�. «Các linh mục có nhiệm vụ “đồng hành với những ngư�i có liên hệ trên con đư�ng phân định dựa theo giáo huấn của Hội thánh và những hướng dẫn của Giám mục…�» (AL 300). Và «sự phân định này không bao gi� được phép b� qua những yêu sách của sự thật và bác ái theo Tin mừng như Hội thánh đ� nghị» (AL 300). Yêu sách của sự thật đòi h�i những ngư�i li dị phải sống theo sự thật của dây liên kết hôn ước bất khả phân li. Yêu sách của bác ái còn đòi h�i phải đối xử bác ái đối với ngư�i phối ngẫu, hiện gi� đã li thân. Trong tình bác ái và công lí, chúng ta phải giữ vững ni�m tin cậy h� sẽ hoán cải và một mai sẽ đạt tới sự giao hòa, ngay cả khi không thấy có dấu hiệu gì để hi v�ng có giao hòa. Dĩ nhiên, giao hòa được là đi�u tốt nhất, nhưng nếu không thể thì tốt hơn ngư�i ấy phải từ b� dấn thân trong mối quan hệ ngoài hôn nhân kia. Bằng cách đó, ngư�i ấy bắt đầu một cuộc sống mới, dù đơn thân, tôn tr�ng dây hôn ước của mình. �i�u đó biểu lộ một sự trung tín không phải chỉ đối với một dây liên kết trừu tượng siêu hình nào, mà là trung tín đối với ngư�i bạn đ�i, một tình yêu vốn đã và đang có, cho dẫu vẫn còn li thân và chưa thể giao hòa lúc này. �ó là một thiện ích thiêng liêng cho h�.

Tuy nhiên, theo Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II và Thánh cha �ức Phanxicô, «Hội thánh nhận biết có những hoàn cảnh mà trong đó “ngư�i nam và ngừi nữ, vì những lí do hệ tr�ng – như nuôi dạy con cái chẳng hạn – không thể th�a mãn sự đòi buộc phải chia tay�» (AL 298; x. FC 84). Trong trư�ng hợp đó, Hội thánh đ� nghị h� chỉ “sống như anh em�. Những lí do để được miễn sự đòi buộc chia tay trong những hoàn cảnh này phải được các mục tử giúp phân định cách thích đáng. Con cái chung, phải chăm sóc “ngư�i bạn đ�i� bệnh tật, nghĩa vụ của công bằng gắn li�n với những hoàn cảnh tài chánh phức tạp chẳng hạn, là những lí do có thể xét miễn yêu sách chia tay, nhưng cần lưu ý m�i lí do có thể nghĩ tới không tự nó là một lí do tốt lành.

3.3 Làm sao để sống tiết chế

Nếu vì những lí do hệ tr�ng do hoàn cảnh cho thấy ngư�i ta không thể b� cuộc sống chung ngoài hôn nhân ấy, thì để th�a yêu cầu của “sự thật và bác ái�, đòi buộc tối thiểu là h� phải sống tiết dục, từ chối thực hành những hành vi của vợ chồng. Bởi lẽ hai ngư�i không phải là vợ chồng trước mặt Chúa. Hai ngư�i, một nam một nữ, không là vợ chồng sống chung một nhà, hơn nữa lại yêu thương nhau, thì tiết dục là một việc khó. Thế nhưng để làm một việc khó cần có một quyết tâm mạnh mẽ, đi�u đó đòi h�i phải hiểu những lí do tại sao ta phải sẵn sàng làm như thế. Tiết dục ở đây không phải là yêu cầu của một l� luật trừu tượng nào đó áp đặt lên ngư�i tín hữu giáo dân, đúng hơn đây là một đòi h�i của bác ái và sự thật: sự trung tín của tình yêu đối với ngư�i phối ngẫu cho dù ngư�i ấy đã phạm lỗi đối với h� thế nào. Bằng cách đó, h� để cho �ức Kitô yêu thương ngư�i phối ngẫu qua h�, yêu thương ngư�i ấy bằng chính tình yêu của Thiên Chúa đã đổ tràn vào con tim h� nh� Chúa Thánh Thần được ban cho (cf. Rm 5,5). Dấn thân quyết tâm sống tiết chế như thế là một hành động của sám hối, ước muốn sống kết hợp với �ức Kitô, khát khao Ngư�i và theo gương Ngư�i. Khao khát được biến đổi nên giống Ngư�i dẫn đến sự thay đổi lối sống ở chỗ nào nghịch với Ngư�i. Cũng như �ức Kitô trung thành vô đi�u kiện với Hi�n thê Ngư�i, là Giáo hội, cũng thế tôi muốn trung tín với ngư�i phối ngẫu của tôi, bất chấp ngư�i ấy không trung tín với tôi. Tôi muốn làm m�i sự trong khả năng để không thất trung và để có thể giao hòa. Nhưng nếu như tôi không thể giao hòa, và cũng không thể r�i b� ngư�i bạn tình mà không phạm thêm sự bất công nào nghiêm tr�ng nữa, thì ít nhất trong cuộc “sống chung� mới này tôi sẽ sống tiết dục, nghĩa là không làm những hành vi vợ chồng, để tôi sống sự trung tín và tình yêu đối với ngư�i phối ngẫu.

Câu h�i gợi ý suy tư và thảo luận

1. Nếu anh /chị là ngư�i đang sống tình trạng li dị và “tái hôn�, anh chị có cảm thấy khao khát được rước Chúa trong bí tích Thánh Thể không? �i�u gì ngăn trở khiến anh chị không thể?
2. Có bao gi� anh chị cảm thấy dây liên kết hôn phối bất khả phân li là oan nghiệt không? �ó có phải chăng là chính sự ch�n lựa của anh chị từ ban đầu? Làm sao để gây ý thức v� “dây hôn phối� vĩnh viễn là một mối phúc lành nơi các bạn trẻ sắp kết hôn?
3. Những lúc phải sống tiết chế trong đ�i sống đôi bạn (trong hôn nhân, bất đắc dĩ ngoài hôn nhân) anh/chị đã sống thế nào?

H�GMVN