Hai tuần lá»… sau ngà y Cha Lá»™c bị chém, Ãức Cha Lefebvre viết bà i tÆ°á»ng thuáºt vá» cuá»™c Ä‘á»i của cha và kết thúc bằng những dòng chữ tháºt cảm Ä‘á»™ng: “Bây giá» cha ở đâu, cha Phaolô thân yêu của tôi? Trong lúc nà y tôi Ä‘ang ở trong nhà nÆ¡i chúng ta đã chung sống vá»›i nhau; mắt tôi ngó cùng khắp những chá»— cha vẫn hiện diện, tôi muốn cất tiếng gá»i cha, còn đây những áo quần, giầy vá»›… NhÆ°ng là m sao tôi lại khóc, lại thÆ°Æ¡ng tiếc cho những khốn khổ cha đã phải chịu. Giá» nà y đây cha được ở nÆ¡i tốt đẹp hÆ¡n bá»™i phần, nháºp Ä‘oà n vá»›i những ngÆ°á»i sung suá»›ng nhất, vá»›i các thiên thần và các thánh. Cha hãy vui hưởng hạnh phúc vá»›i Chúa Giêsu Kitô và hãy trợ giúp chúng tôi để mai ngà y chúng tôi cÅ©ng được hưởng phần hạnh phúc ấy”.
Theo lá»i tÆ°á»ng thuáºt của đức cha và nhiá»u nhân chứng, Cha Lá»™c sinh năm 1830 tại là ng An Nhân, tỉnh Gia Ãịnh, trong gia đình Công Giáo đạo hạnh, cha ngà i đã là m trùm dáºy đạo. Khi còn bé má»i ngÆ°á»i gá»i ngà i là Ãông.
Cáºu đã phải mồ côi cha từ năm mÆ°á»i tuổi nên được Cha già Lợi nháºn nuôi, và hai năm sau gá»i và o chủng viện há»c Latinh vá»›i Ãức Cha Lefebvre. Năm 1843 cáºu Lá»™c được gá»i sang du há»c ở chủng viện Penang. Trong bẩy năm há»c Thầy Lá»™c tá» ra xuất sắc, nhất là năm cuối cùng thầy đứng thứ ba. Năm 1850, Thầy Lá»™c trở vá» nÆ°á»›c vá»›i lá»i khen ngợi sẽ có nhiá»u hy vá»ng cho địa pháºn. Ban đầu đức cha sai thầy Ä‘i dáºy giáo lý cho bổn đạo. Thầy trổi vượt hÆ¡n má»i ngÆ°á»i trong các cuá»™c tranh luáºn, khiến các nhà sÆ° phải khâm phục. Thầy được gá»i chịu các chức nhá», và trong khi chỠđợi thầy được chỉ là m giáo sÆ° dáºy các chú. Thầy Lá»™c có nhân đức nhẫn nại phi thÆ°á»ng, sẵn sà ng cắt nghÄ©a cả trăm lần cho các chú hiểu. Ãức cha nhiá»u lần gá»i thầy đến để nói truyện vì thầy có tà i nói truyện giúp đức cha giải khuây. Má»—i lần Ä‘á» cáºp tá»›i vấn Ä‘á» tỠđạo thì giá»ng thầy trở nên hùng hồn, khuôn mặt chiếu sáng niá»m vui.
Ãức cha ấn định ngà y 7-2-1857 để truyá»n chức linh mục cho thầy, song thầy tá» ra sợ hãi nhÆ°ng rồi cÅ©ng vâng lá»i đức cha, cấm phòng dá»n mình tháºt sốt sắng. Sau đó Cha Lá»™c được cá» là m bá» trên chủng viện ở Thị Nghè. Dù gặp thá»i buổi khó khăn, Cha Lá»™c đã có thể lèo lái chủng viện tồn tại trong hai năm. NhÆ°ng vì có má»™t thầy giảng bị bắt và vượt ngục khiến quân lÃnh truy lùng khắp má»i nÆ¡i có ngÆ°á»i Công Giáo khiến cha phải giải tán chủng viện Ä‘i ẩn. Ngà y 21-12 Cha Lá»™c lén trở vá» Thị Nghè để giúp cho Thầy Nhiên má»›i trốn. Má»i ngÆ°á»i can thì cha nói để má»™t mình cha Ä‘i chịu tỠđạo.
Ãêm ấy Cha Lá»™c trỠở nhà ông Ngôn là ngÆ°á»i đỡ đầu, có má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà bên lÆ°Æ¡ng hay biết mách vá»›i anh mình là cai Ä‘á»™i Ä‘em lÃnh đến vây bắt. Theo lá»i của bà Ngôn, chÃnh Cha Lá»™c không chịu để cho ai nói quanh nhÆ°ng thẳng thắn nháºn mình là linh mục. Cha bị đóng gông giải vá» nha huyện, cùng vá»›i ông Ngôn, Vá»ng và Thuyên.
Suốt trong hai tháng giam tù cha bị tra khảo bốn lần nhÆ°ng các quan không đánh Ä‘áºp tà n nhẫn. Những ngÆ°á»i có mặt sau nà y là m chứng rằng cha luôn luôn can đảm xÆ°ng mình là linh mục và không bao giá» chịu bỠđạo dù quan hứa cho là m ký lục. Ngoà i những giá» Ä‘á»c kinh, Cha Lá»™c còn khuyên bảo ngÆ°á»i trong tù và đã rá»a tá»™i được má»™t ngÆ°á»i lÆ°Æ¡ng trở lại. Cha Triêm đã đến giải tá»™i và mang Mình Thánh cho cha.
Hôm Chúa Nháºt ngà y 13-2-1859 quan được án phê của triá»u đình liá»n Ä‘em Cha Lá»™c Ä‘i hà nh quyết. Cha Lá»™c Ä‘iá»m nhiên theo bá»n lÃnh ra trÆ°á»›c mặt quan và thản nhiên Ä‘á»c kinh. Trên Ä‘Æ°á»ng cha trao lại cho ông Thuyên cá»— trà ng hạt và áo Ãức Bà . Ra khá»i thà nh, ngÆ°á»i lÃnh đóng cá»c, dá»±ng bản án kế bên, trong khi Cha Lá»™c quì gối Ä‘á»c kinh. Sau hai nhát gÆ°Æ¡m, đầu vị tôi tá»› trung kiên rÆ¡i xuống đất trong khi linh hồn bay vá» vá»›i Chúa, để lại cho giáo dân dòng máu hiên ngang là m gÆ°Æ¡ng mẫu. Tấm bia viết nhÆ° sau: “Ãạo trưởng Lê Văn Lá»™c thuá»™c phủ Tân Bình, huyện Bình DÆ°Æ¡ng, tổng Bình Trị, là ng An NhÆ¡n, vì không chịu bỠđạo nên bị xá» tá». Tá»± Ãức năm thứ mÆ°á»i má»™t, ngà y 11 tháng Giêng”.
Tá»›i chiá»u, quan cho phép má»™t số ngÆ°á»i Ä‘em xác ngà i Ä‘i chôn. Xác ngà i được tẩm liệm cẩn tháºn và được chôn tại Chợ Quán. Ngà y 29-4-1863 Ãức Cha cho bốc má»™ và đem di hà i Ä‘á»±ng và o hòm quà đặt trong nhà nguyện của các bà dòng Thánh Phaolô.